Avondkoekoeksbloem (Silene latifolia subsp. alba)

Het unieke van deze plant staat ook bij de Nederlandse verklaring. Hij bloeit pas s'middags/s'avonds. Alleen de Nachtsilene doet dit ook maar die lijkt niet echt op een Koekoeksbloem. Wel komt de Nachtsilene uit het zelfde geslacht. Maar het meest opvallende volgens vele namen in andere landen is dat dit een Witte koekoeksbloem is. Dus geen witte vorm van de Dagkoekoeksbloem (Silene dioica) of een slanke vorm van de Blaassilene (Silene vulgaris) maar een echte eigen soort. Op Twitter (X) kwam ik deze foto van 3 zaaddozen van de Dag- en Avondkoekoeksbloem tegen die duidelijk laat zien om welke soort het gaat als de plant volledig uitgebloeid is. Avondkoekoeksbloem bloeit in Mei tot en met de hersfst.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen minstens negen soorten Silenes soorten in het wild voor in Nederland:

• Avondkoekoeksbloem (Silene latifolia subsp. alba) - algemeen
• Blaassilene (Silene vulgaris) - algemeen/veel ingezaaid
• Dagkoekoeksbloem (Silene dioica) - algemeen
• Echte koekoeksbloem (Silene flos-cuculi) - algemeen
• Kegelsilene (Silene conica) - zeldzaam/soms ingezaaid
• Nachtkoekoeksbloem (Silene noctiflora) - zeldzaam
• Nachtsilene (Silene nutans - zeldzaam
• Pekbloem (Silene armeria) - algemeen/verwilderd
• Prikneus (Silene coronaria) - algemeen/exoot

Avond omdat deze plant pas s'avonds (vaak al in de middag) gaat bloeien i.p.v. overdag zoals de Dagkoekoeksbloem (Silene dioica).

Er zijn twee verklaringen voor het woord koekoek;

1. De naam koekoek dankt de plant aan het feit dat men dacht dat de koekoek deze plant bezocht en erop spuugde. In werkelijkheid was het het schuim" van de schuimcicade die daar zijn nest had. In veel bladoksels zie je "schuim" achtergelaten door dit insect wat vroeger koekoekspog heette.
2. Een andere verklaring is dat de bloei van deze plant samenvalt met de terugkeer van de koekoek.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring

• Frysk: Juffer lizeblom
• English: White campion
• Français: Compagnon blanc, Silène à feuilles larges
• Deutsch: Weiße lichtnelke
• Espanõl: Colleja
• Italiano: Silene alba/bianca
• Svenska: Vitblära
• Norsk: Kvit jonsokblom
• Dansk: Aften-pragtstjerne

De Engelse naam White campion. White betekent natuurlijk "wit". Campion betekent "silene". Het is een witte plant, een Silene uit de Anjerfamilie (Caryophyllaceae).

Voor de verspreiding van Avondkoekoeksbloem in Engeland zie deze kaart.

Er zijn twee Franse namen:

1. Compagnon blanc. Dit betekent "witte metgezel".
2. Silène à feuilles larges. Dit betekent Silene met de grote bladeren". Ook hier weer de nadruk dat de plant onderdeel is van de Anjerfamilie. Met De grote bladeren worden hier de iets langere smalle spitse stengelbladeren dan die van Dagkoekoeksbloem bedoeld. 

De Duitse naam is Weiße lichtnelke.Weiße betekent natuurlijk "wit", naar de kleur van de bloemen. Lichtnelke bestaat uit twee delen. Licht betekent natuurlijk "licht/helder" en Melke  betekent "Anjerfamilie". Lichtnelke is echter een basisnaam. Het woord Licht betekent in dit geval "overdag/in het (zon) licht omdat deze (basis) naam geld voor de Dagkoekoeksbloem (Silene dioica), in tegenstelling tot de Avondkoekoeksbloem (Silene latifolia subsp. alba) en de Nachtkoekoeksbloem (Silene noctiflora). De Dagkoekoeksbloem heet ter onderscheid Rote lichtnelke, de Avondkoekoeksbloem Weiße lichtnelke. en de Nachtkoekoeksbloem Acker-lichtnelke

Voor de verspreiding van Avondkoekoeksbloem in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Colleja. Er zijn twee mogelijke verklaringen.

1. Dit is afgeleid van het Latijnse  cauliculus. Dit betekent letterlijk "stam". Waarschijnlijk gaat het hier om de smallere kelkbuis die de Avondkoekoeksbloem heeft t.o.v. bijv. de Blaassilene (Silene vulgaris) of het gaat hier juist om de iets verdikte kelkbuis t.o.v. veel andere planten.
2. De naam is afgeleid van De Anjerfamilie (Caryophyllaceae). Deze planten lijken enigszins op de Avondkoekoeksbloem maar zijn absoluut geen familie.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Silene alba/bianca. Dit is een combinatie van het eerst gedeelte van de wetenschappelijke naam en het woord Alba/Bianca dat "wit" betekent, dus Witte silene.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Vitblära. Dit woord bestaat uit twee delen. Vit betekent "wit". Eigenlijk komt Blära uit het Oudnoorse bladert en betekent "enigszins opgeblazen". Dit woord laat goed zien hoe deze witte Silene er uit zien.

Voor de verspreiding van Avondkoekoeksbloem in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Kvit jonsokblom. Deze naam bestaat uit drie delen. Kvit betekent "wit", de kleur van de bloem. Jonsok betekent "mid zomer (feest)". Op deze dagen, 23 en 24 Juni is er in Scandinavië zowel overdag als s'nachts licht (de zon gaat dan niet onder). Dit is ook het hoogtepunt van de bloei van deze plant. En natuurlijk Blom "bloem"

De Deense naam is  Aften-pragtstjerne. Aften betekent "avond". Pragt betekent "glorie/pracht" en Stjerne betekent "ster". Dus Prachtige rode avondster. Een mooie naam voor deze plant.

Ecologie

Bodem
Zonnige, soms licht beschaduwde, open plaatsen (pionier) op droge tot vochtige, matig voedselrijke tot zeer voedselrijke, vaak enigszins bemeste, maar humusarme, omgewerkte grond (van zand tot klei en op puin).

Groeiplaats
Ruigten (ruige, grazige begroeiingen), akkers (akkerranden), ruderale plaatsen (o.a. puinhopen), braakliggende grond, hellingen, bermen, langs spoorwegen (spoorbermen en spoordijken), struwelen, houtwallen, heggen, bosranden, onder hakhout en bij molenbelten.

Verspreiding

Nederland
Algemeen, maar vrij zeldzaam in het noordelijk zeekleigebied.

Vlaanderen
Algemeen in de Duinen en de Polders. Elders vrij algemeen.

Wallonië
Plaatselijk vrij algemeen, maar zeldzaam in de Hoge Ardennen.

Wereld
Droge streken in Zuidwest-Azië, het Middellandse-Zeegebied en in West- en Noordwest-Europa. Ingeburgerd in o.a. Noord-Amerika.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten