Blauw guichelheil (Anagallis arvensis subsp. foemina)

Het was reeds Dioscorides in de 1e eeuw na Chr. opgevallen dat deze plant voorkwam met twee gekleurde bloemen. Een rode variant (Anagallis arvensis) en een blauwe variant (Anagallis coerulea). Hij deelde de Rode variant in bij de mannelijke Guichelheil en de Blauwe variant in bij de vrouwelijke Guichelheil. Niet vreemd , gezien de autoriteit van Dioscorides (hij bepaalde dit). Ook Plinius (een tijdgenoot kende de twee kleurvarianten. Pas veel later is deze "fout" rechtgetrokken door Linnaeus De bloemen staan open tussen ongeveer acht uur 's morgens en drie uur 's middags. Blauw guichelheil bloeit in Mei tot en met de herfst.

Er komen 3 Guichelheil  (Anagallis) soorten in het wild voor in Nederland:

1. Blauw guichelheil (Anagallis arvensis subsp. foemina) - zeldzaam
2. Rood guichelheil (Anagallis arvensis subsp. arvensis) - algemeen
3. Teer guichelheil (Anagallis tenella) - zeldzaam

Guichelheil betekent waangenezer. Vroeger werd deze plant gebruikt als genezer van melancholie en hondsdolheid. Guigel is een oud woord voor "gekheid" en heil betekent "genezen". Volgens de signatuurleer zou dit gelden want de kleine ronde vruchtkapsels vertonen gelijkenis met een kale schedel.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring

• English: Blue Pimpernel, Poor-Man´s-Weatherglass
• Français: Mouron bleu
• Deutsch: Blauer Gauchheil
• Espanõl: Herba de les embronies
• Italiano: ?
• Svenska: Blåmire
• Norsk: Flise-nonsblom
• Dansk: Blå arve

De Engelse naam is Blue pimpernel of Poor-Man´s-Weatherglass

• Blue Pimpernel. Scarlet pimpernel is de naam voor Rode guichelheil. De blauwe variant heet ook Pimpernel. The Scarlet Pimpernel is de eerste roman geschreven door barones Orczy en voor het eerst gepubliceerd in 1905.De Scarlet Pimpernel is de naam van een ridderlijke Engelsman , Sir Percy Blakeney, in de tijd van de verschrikkingen in Frankrijk. Hij redt aristocraten voordat ze door de gewelddadige regering in het revolutionaire Frankrijk kunnen worden gedood. Deze plant werd al snel het symbool voor deze heldhaftige Engelsman. De naam Scarlet pimpernel zal nog eeuwig gebruikt worden voor mensen zoals Percy Blakeney.
• Poor-Man´s-Weatherglass. De bloemen van deze plant staan open tussen ongeveer acht uur 's morgens en drie uur 's middags. Ook bij bewolkt weer, of kou of regen, sluiten de bloemen (iets wat heel veel planten doen!) Een "arme/gewone man of herder hoefde dus alleen maar Guichelheil te vinden om iets te zeggen over het weer of het tijdstip. Dit geldt dus voor beide kleurvarianten, zowel de rode als de blauwe.

Voor de verspreiding van Blauw guichelheil in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Mouron betekent letterlijk "guichelheil".

De Duitse naam is Blauer Gauchheil. Dit is het zelfde als de Nederlandse naam.

Voor de verspreiding van Blauw guichelheil in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Herba de les embronies.  Dit betekent "kruid van de embry's". Een beetje vreemde naam die ik nog niet kan verklaren. Misschien om de wetenschappelijke naam, met name het woordje Foemina, te duiden. 

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is mij onbekend. Ik zie ook geen waarnemingen in Italië.

De Zweedse naam is Blåmire. Dit betekent "blauwe modder/slijk". Een Guichelheil-soort groeit het liefst op een redelijke vochtige bodem.

De verspreiding van Blauw guichelheil in Zweden is onbekend.

De Noorse naam is Flise-nonsblom. Flise betekent "tegel", waarom is mij nog niet bekend. De naam Nonsblom verwijst naar een Noorse traditie waarbij op vaste tijdstippen werd gegeten. De Non was de maaltijden tussen de middag en 's nachts. Dus als de bloem sluit, ongeveer 15 uur, dan begon de Non.

De Deense naam is Blå arve. Blå betekent natuurlijk "blauw", naar de kleur van deze plant. Arve betekent letterlijk erfgoed maar het is een algemene Scandinavische term voor Kruid

Ecologie

Bodem
Zonnige, warme, open plaatsen op vochtige, kalkrijke, matig voedselrijke grond (zand en mergel).

Groeiplaats
Akkers (graanakkers), omgewerkte grond, braakliggende grond, tuinen (moestuinen) en ruderale plaatsen bij graanpakhuizen, korenmolens en meelfabrieken.

Verspreiding

Nederland
Zeer zeldzaam in Zuid-Limburg en op enkele andere plaatsen.

Vlaanderen
Zeer zeldzaam of onbestendig. De verspreiding is onvoldoende bekend, door verwarring met blauwbloeiende exemplaren van Rood guichelheil.

Wallonië
Zeldzaam in het Maasgebied en in de zuidelijke Ardennen. Elders zeer zeldzaam.

Wereld
Oorspronkelijk uit Zuid-Europa. Vrij zeldzaam in Midden- en Zuid-Europa.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten