Algemeen
Naast de Brede orchis (Dactylorhiza majalis) is deze Wespenorchis niet bepaald zeldzaam. In tegenstelling tot de Brede orchis, die je nog wel eens in de wegberm ziet, hoef je voor deze Orchis de straat niet eens uit!! Je ziet hem vaak al in de voortuin. De enige soort waar je hem echt mee zou kunnen verwarren is de Moeraswespenorchis (Epipactis palustris). Maar deze is veel zeldzamer (deze staat op de Rode lijst als gevoelig) en hij houd van natte voeten en is dan ook meestal alleen te vinden in een natuurgebied. Hij is ook veel witter van kleur. De Brede wespenorchis bloeit vanaf Juli tot en met September.
Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.
Op de onderstaande lijst staan 26 soorten orchideeën. De meeste zijn, zoals hierboven genoemd, zeer zeldzaam tot zeldzaam. Sommige zijn zelfs algemeen. Maar alle zijn waargenomen in Nederland. Soms alleen in het puntje van Zuid-Limburg, soms enkel op de waddeneilanden en soms verspreid over een deel van het land. Zoals ook hierboven beschreven staat gebeurt het vaak dat orchideeën kruisen met andere soorten. Er ontstaan dan zogenaamde hybride soorten. Deze staan niet in de lijst.
- Aapjesorchis (Orchis simia)
- Bijenorchis (Ophrys apifera)
- Bokkenorchis (Himantoglossum hircinum)
- Bosorchis (Dactylorhiza fuchsii)
- Brede orchis (Dactylorhiza majalis)
- Brede wespenorchis (Epipactis helleborine subsp. helleborine)
- Bruinrode wespenorchis (Epipactis atrorubens)
- Dennenorchis (Goodyera repens)
- Duinwespenorchis (Epipactis helleborine subsp. neerlandica)
- Gevlekte orchis (Dactylorhiza maculata)
- Groenknolorchis (Liparis loeseli)
- Grote keverorchis (Neottia/Listera ovata)
- Harlekijn (Anacamptis morio/Orchis morio)
- Herfstschroeforchis (Spiranthes spiralis)
- Hondskruid (Anacamptis pyramidalis)
- Honing orchis (Herminium monorchis)
- Hyacintorchis (Himantoglossum robertianum)
- Kleine keverorchis (Neottia cordata)
- Mannetjesorchis (Orchis mascula)
- Poppenorchis (Orchis anthropophora)
- Purperorchis (Orchis purpurea)
- Rietorchis (Dactiloryza majalis subs.praetermissa)
- Soldaatje (Orchis militaris)
- Veenmosorchis (Hammarbya paludosa)
- Vliegenorchis (Ophrys insectifera subsp. insectifera)
- Welriekende nachtorchis (Platanthera bifolia)
Omdat het niet altijd even makkelijk is een Orchis op naam te brengen staat er op de site van Floron een handige zoekkaart.
Verklaring Nederlandse naam
Het Brede slaat op de brede stengelbladeren van de plant en dient ook ter onderscheid van die ander Wespenorchis, de Moeraswespenorchis (Epipactis palustris)
De Brede wespenorchis is aangewezen op bestuiving door wespen. In de Lage Landen betreft dat de soorten Gewone wesp (Vespula vulgaris) en Duitse wesp (Vespula germanica). De omstandigheid dat deze wespensoorten een grote voorliefde hebben voor het stuifmeel van klimop brengt met zich mee dat de Brede wespenorchis, eenmaal aanwezig, zich vaak uitbundig verder weet te verspreiden in plantsoentjes waar ook klimop (Hedera helix) als bodembedekker wordt gebruikt.
De naam Orchis komt van het Griekse όρχις en betekent "testikel/teelbal". Het woord Orchis werd voor het eerst gebruikt door de Griekse filosoof en botanicus Theophrastus (371/372 - 287/286 v.Chr.) in zijn boek De historia plantarum (Dit betekent "De natuurlijke geschiedenis van planten"). Testikel/teelbal omdat veel planten uit de Orchis familie twee wortelknollen hebben. Deze knollen lijken op testikels.
Meer
Zie ook de wetenschappelijke verklaring.
Namen in andere talen
- Frysk: Brede kaaiblom
- English: Broad Leaved Helleborine
- Français: Epipactis à larges feuilles
- Deutsch: Breitblättrige Ständelwurz
- Espanõl: Heleborina de hojas anchas
- Italiano: Elleborine commune
- Svenska: Skogsknipprot
- Norsk: Bredflangre
- Dansk: Skov-Hullæbe
Verklaring Buitenlandse namen
De Engelse naam is Broad Leaved Helleborine: Broad betekent "breed". Leaved beteken "bebladerde" en Helleborine is het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam.
Voor de verspreiding van de Brede wespenorchis in Engeland zie deze kaart.
De Franse naam is Epipactis à larges feuilles. Epipactis is de eerste wetenschappelijke naam. À betekent "met". Larges betekent "grote" en Feuilles betekent "bladeren".
De Duitse naam is Breitblättrige Stendelwurz: Breitblättrige betekent "breedbladig". De naam Standelwurz wordt bhelve voor Bremraap-soorten ook gebruikt voor orchideeën-soorten in Duitsland. De stengels van deze planten groeien met een stijve stengel recht omhoog, ze “staan”, vandaar “standel”, en worden daarom ook vergeleken met een penis in erectie, wat er vroeger toe leidde dat deze planten als afrodisiacum gebruikt werden. In Nederland werd de naam Standelkruid ook gebruikt.
Voor de verspreiding van Brede wespenorchis in Duitsland zie deze kaart.
De Italiaanse is Elleborine commune. Elleborine is de Italiaanse benaming van wederom het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam. Het woord Commune betekent "gewoon". Dit dient ter onderscheid want Italie kent diverse ondersoorten, o.a. Elleborine helleborine subsp. latina, Elleborine helleborine subsp. moratoria, helleborine subsp. Epipactis di Tremols.
Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Spaanse naam is Heleborina de hojas anchas. Heleborina is weer het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam. De betekent "van". Hojas betekent "bladeren" en Anchas betekent "wijd/breed".
In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt,
De Zweedse naam is Vanlig Skogsknipprot. Dit woord bestaat uit vier delen. Vanlig betekent "algemeen". Skogs betekent "bos". Knipp komt van Knippe wat "bundel" betekent. Rot betekent "wortel". Dus eigenlijk een algemene plant die graag in het bos groeit en een wortel als een "bundel" heeft. Deze Epipactis groeit graag in de schaduw en de wortels van deze familie hebben geen knollen zoals bij andere orchissen. Hij wordt voor een Orchis relatief veel (algemeen) vaak waargenomen.
Voor de verspreiding van Brede wespenorchis in Zweden zie deze kaart.
De Noorse naam is Bredflangre. Dit betekent "brede Flangre". Bred slaat natuurlijk weer op de brede stengelbladeren. Flangre is de Noorse benaming voor een Epipactis soort.
De Deense naam is Skov-Hullæbe. Skov betekent "bos". Dit slaat op het feit dat de plant eigenlijk schaduw minnend is maar bij het Algemene verhaal staat dat je hem tegenwoordig overal kan tegenkomen. Hullaebe bestaat uit twee delen. Hul betekent "hol" en Leabe betekent "lip". Dit heeft te maken met het uiterlijk van de bloem.
Ecologie & Verspreiding
Ecologie
Bodem
Licht beschaduwde plaatsen op droge tot vochtige, voedselarme tot matig voedselrijke, zwak zure tot kalkhoudende, goed doorluchte, humeuze grond (zand, leem, zavel en klei).
Groeiplaats
Bossen (loofbossen, naaldbossen, grienden, parkbossen, droge, voedselrijke bossen, bosrijke villawijken en langs bospaden en lanen), bosranden, struwelen, beschaduwde bermen, dijken, tuinen, recreatieterreinen, zeeduinen (langs duinpaden en in duinvalleien), langs spoorwegen, plantsoenen en geluidswallen. Brede wespenorchis groeit vaak op plekken die ingrijpend door de mens beïnvloed zijn, zoals b.v. langs boswegen door een menging van de bosgrond met zand, schelpgruis, steenslag of gruis en is ook regelmatig in bebouwde kommen aan te treffen.
Verspreiding
Nederland
Vrij algemeen, maar vrij zeldzaam in Drenthe en zeldzaam in zeeklei- en laagveengebieden.
Vlaanderen
Vrij algemeen, maar plaatselijk zeldzaam of ontbrekend (met name in de Polders).
Wallonië
Vrij algemeen tot vrij zeldzaam.
Wereld
In gebieden met een gematigd klimaat in Azië, Noordwest-Afrika en in bijna heel Europa. In Noorwegen tot voorbij de poolcirkel. Ingeburgerd in Noord-Amerika.
Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Planten in het nieuws
Verspreiding Brede wespenorchis
FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten