Dagkoekoeksbloem (Silene dioica)

De dagkoekoeksbloem bloeit als de lente allang is begonnen, in April. Maar ook ver daarna nog kan hij nog bloeien. Van de Silenes is dit samen met de Echte koekoeksbloem (Silene/Lychnis flos-cuculi) naar mijn weten de enige paars/lila kleurige. Dus met andere is hij niet mee te verwarren. Hij lijkt ook niet op de rest van de Anjerfamilie (Caryophyllaceae), want daar is hij onderdeel van. Hij zou kunnen lijken op een wilde Anjer, maar die kans is klein aangezien Anjers in Nederland in het wild zeldzaam zijn. Op Twitter (X) kwam ik deze foto van 3 zaaddozen van de Dag- en Avondkoekoeksbloem tegen die duidelijk laat zien om welke soort het gaat als de plant volledig uitgebloeid is. Zoals ik al zei Dagkoekoeksbloem bloeit in April tot en met September.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen minstens negen soorten Anjers (Silene) voor in Nederland:

• Avondkoekoeksbloem (Silene latifolia subsp. alba) - algemeen
• Blaassilene (Silene vulgaris) - algemeen/veel ingezaaid
• Dagkoekoeksbloem (Silene dioica) - algemeen
• Echte koekoeksbloem (Silene flos-cuculi) - algemeen
• Kegelsilene (Silene conica) - zeldzaam/soms ingezaaid
• Nachtkoekoeksbloem (Silene noctiflora) - zeldzaam
• Nachtsilene (Silene nutans) - zeldzaam
• Pekbloem (Silene armeria) - algemeen/verwilderd
• Prikneus (Silene coronaria) - algemeen/exoot

Men dacht dat de bloemen van deze plant zich alleen overdag opende, vandaar de naam Dagkoekkoeksbloem. Er bestaat overigens wel een Avondkoekoeksbloem (Silene latifolia subsp. alba) en een Nachtkoekoeksbloem (Silene noctiflora).

Er zijn twee mogelijke verklaringen voor het woord Koekoek:

1. De naam koekoek dankt de plant aan het feit dat men dacht dat de koekoek deze plant bezocht en erop spuugde. In werkelijkheid is het koekoeksspog, of -schuim. De schuimcicade (Philaenus spumarius) leeft o.a. op deze plant. De larve van de schuimcicade of spuugbeestje, blaast luchtbellen in zijn eigen afscheidingen en woont erin, verborgen voor aanvallers.
2. Een andere verklaring is dat de bloei van deze plant samenvalt met de terugkeer van de koekoek.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring.

• Frysk:  Reade koekútsblom
• English: Red campion, Red catchfly
• Français: Compagnon rouge, Silène dioïque
• Deutsch: Rote Lichtnelke, Rotes Leimkraut, Rote Waldnelke, 
• Espanõl: Doble campeón
• Italiano: Melandrio rosa
• Svenska: Rödblära
• Norsk: Rød jonsokblom
• Dansk: Dag-Pragtstjerne

Er zijn twee Engelse namen:

1. Red campion: Rood betekent natuurlijk "rood". Campion betekent "silene". Het is een rode (eigenlijk meer lila achtige) plant uit het geslacht Silene van de Anjerfamilie (Caryophyllaceae).
2. Red catchfly: Red betekent natuurlijk "rood", alhoewel dit misschien geldt voor sommige cultivars maar in het wild zijn ze echt meer lila. Catchfly betekent "vliegenvanger. Sommige soorten van het geslacht Silene, zoals bijvoorbeeld Silene armeria (Pekbloem) bezitten een kleverige stengel, om vliegjes te vangen. Alhoewel een Silene-soort niet als vleesetende plant te boek staat. Hierdoor is de naam.

Voor de verspreiding van de Dagkoekoeksbloem in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Compagnon rouge: Compagnon betekent "metgezel" en Rouge betekent "rood".

Er zijn drie Duitse namen:

1. Rote-lichtnelke. Rote betekent natuurlijk "rood", naar de kleur van de bloemen (die trouwens meer lila zijn!). Lichtnelke bestaat uit twee delen. Licht betekent natuurlijk "licht/helder" en Melke  betekent "Anjerfamilie". Lichtnelke is echter een basisnaam. Het woord Licht betekent in dit geval "overdag/in het (zon) licht omdat deze (basis) naam geld voor de Dagkoekoeksbloem (Silene dioica), in tegenstelling tot de Avondkoekoeksbloem (Silene latifolia subsp. alba) en de Nachtkoekoeksbloem (Silene noctiflora). De Dagkoekoeksbloem heet ter onderscheid Rote lichtnelke, de Avondkoekoeksbloem Weiße lichtnelke. en de Nachtkoekoeksbloem Acker-lichtnelke
2. Rotes Leimkraut: Rote betekent weer "rood" en Leimkraut betekent "lijmkruid" Dit wordt uitgelegd bij de Duitse naam bij Blaaskruid.
3. Rote Waldnelke: Rote betekent weer "rood" Het woord Rote Waldnelke bestaat uit twee delen. Wald betekent "bos". Bos zegt meestal dat de plant behoefte heeft aan schaduw om te groeien. Nelke verwijst weer naar de Anjerfamilie.

Voor de verspreiding van Dagkoekoeksbloem in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Doble campeón: Doble betekent "dubbel" en Campeón is de Spaanse benaming voor Silene. Met dubbele silene wordt bedoeld dat deze plant zowel mannelijk als vrouwelijke delen heeft. 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt,

De Italiaanse naam is Melandrio rosa. De naam Melandrium heeft Plinius bedacht. Het komt van de Griekse woorden Melas dat "zwart" betekent en Drys dat "eik" betekent, dus totaal "zwarte eik". Welke plant hiermee bedoeld werd is niet nader te definiëren. Rosa betekent natuurlijk "roos", misschien vanwege het uiterlijk van de bloem.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Rödblära: Dit woord bestaat uit twee delen. Röd betekent "rood". Eigenlijk komt Blära uit het Oudnoorse bladert en betekent  "enigszins opgeblazen". Dit woord laat goed zien hoe deze rode Silene er uit zien.

Voor de verspreiding van Dagkoekoeksbloem in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Rød jonsokblom: Deze naam bestaat uit drie delen. Rød betekent "rood", min of meer (hij is eigenlijk paars, maar Rode klaver is ook niet rood), de kleur van de bloem. Jonsok betekent "mid zomer (feest)". Op deze dagen, 23 en 24 Juni is er in Scandinavië zowel overdag als s'nachts licht (de zon gaat dan niet onder). Dit is ook het hoogtepunt van de bloei van deze plant. En natuurlijk Blom "bloem"

De Deense naam is Dag-Pragtstjerne: Dag betekent "dag".  Pragt betekent "glorie/pracht" en Stjerne betekent "ster". Dus Prachtige rode dagster. Een mooie naam voor deze plant.

Ecologie

Bodem
Zonnige tot meestal licht beschaduwde plaatsen op vochtige, matig voedselrijke tot voedselrijke, vaak kalkhoudende, humeuze, zandige grond (zand, leem en laagveen).

Groeiplaats
Bossen (lichte loofbossen, parkbossen), bosranden (zomen), struwelen, hakhoutbosjes, houtwallen, heggen, kapvlakten, waterkanten (slootkanten), grasland (hooiland), bermen, zeeduinen, en ruigten.

Verspreiding

Nederland
Algemeen, maar vrij zeldzaam in de kleigebieden van Zeeland, Groningen en Fryslân en in het Waddengebied.

Vlaanderen
Algemeen, maar zeer zeldzaam in de Polders.

Wallonië
Algemeen.

Wereld
Oorspronkelijk uit koude en gematigde streken in Noord-, West- en Midden-Europa tot in Centraal-Azië. Elders ingeburgerd (koel-gematigde, vochtige gebieden).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten