Driekleurig viooltje (Viola tricolor subs. tricolor)

Volgens mij is de viooltjes familie niet makkelijk. Ze kruisen veel met elkaar en er is een grote kleurvarïereit. Een goede flora en een gezond verstand is handig. Een Duinviooltje (Viola curisii) in Limburg of een Moerasviooltje (Viola palustris) in Friesland is bijvoorbeeld niet echt waarschijnlijk. Het Driekleurig viooltje bloeit al in April tot in de herfst (Oktober).

Een oude legende vertelt het verhaal van het viooltje dat een verleidende en betoverende geur had. De mensen konden de geur niet weerstaan en moesten gewoon aan het viooltje ruiken. Hierbij vertrapten de mensen het graan en koren rondom het viooltje. Dit stemde het plantje verdrietig en het bad tot God om haar de verlokkende geur te ontnemen. Sindsdien heeft het viooltje geen geur meer...

In Shakespeares A Midsummer Night's Dream brouwt Oberon een liefdesdrank van het driekleurig viooltje.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen minstens 12 soorten Viooltjes (Viola) voor in Nederland:

• Akkerviooltje (Viola arvensis) - Algemeen
• Bleeksporig bosviooltje (Viola riviniana) - Algemeen
• Donkersporig bosviooltje (Viola reichenbachiana) - Zeldzaam
• Driekleurig viooltje (Viola tricolor subsp. tricolor) - Algemeen
• Duinviooltje (Viola trocolor curtisii) - Zeldzaam
• Hondsviooltje (Viola canina) - Algemeen
• Maarts viooltje (Viola odorata) - Algemeen
• Melkviooltje (Viola stagnina/persicifolia) - Zeer zeldzaam
• Moerasviooltje (Viola palustris) - Algemeen
• Ruig viooltje (Viola hirta) - Zeldzaam
• Tuinviooltje (Viola × wittrockiana) - Algemeen
• Zandviooltje (Viola rupestris) - Zeldzaam

Het woord Driekleurig slaat natuurlijk op de drie kleuren die voorkomen in de bloem, paars (purper), geel en wit.

Viooltje komt van Viola (Latijn) en betekent "violet". Dit vanwege de violet/blauwe kleur van het bloemetje naast de twee andere kleuren.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring.

• Frysk Trijekleurfioeltsje
• English: Wild pansy, Herb trinit
• Français: Pensée tricolore
• Deutsch: Wildes Stiefmütterchen
• Espanõl: ?
• Italiano: Suocera e Nuora
• Svenska: Styvmorsviol
• Norsk: Stemorsblom
• Dansk: Almindelig Stedmorsblomst

Er zijn twee Engelse namen:

1. Wild pansy. De naam Pansy is afgeleid van het Franse werkwoord Penser (denken). Het betekent "gedachte" en werd ingevoerd in het late Middeleeuwse Engels als een naam voor Viola in het midden van de 15e eeuw, als een bloem die als symbool van herinnering werd beschouwd. Wild pansy, het Driekleurig viooltje, is eigenlijk het oer-viooltje. Vandaar de naam "wild". Later zijn hieruit talloze varianten uit ontstaan. De volksnamen voor dit plantje is dan ook haast oneindig dus er zijn er nog veel meer dan de hier genoemde.
2. Herb trinit: Herb betekent "kruid" en Trinit (y) is afgeleid een oude Latijnse naam uit de middeleeuwen Herba Trinitatis . Aan deze naam ligt een oude legende ten grondslag: er was eens een tijd dat het Driekleurig viooltje een nog aangenamer geur verspreidde dan het Maarts viooltje (viola odorata). Van heinde en ver stroomde men toe om het geurige bloempje op de akkers te plukken. Door dit in het wilde weg plukken werd veel rogge vertrapt, en het Driekleurig viooltje wilde niet de oorzaak zijn van deze vernieling; het bad daarom de Heilige Drievuldigheid haar de geur te ontnemen. Dit gebed werd verhoord en van die tijd af was de plant geurloos, maar de Heilige Drievuldigheid verbond hieraan de wens dat het plantje dan haar naam zou dragen. Zo ontstond bij ons de naam "Drievuldigheidsbloempje". Deze legende heeft een zeer grote verspreiding gehad, want in Frankrijk, Engeland, Duitsland en Italië waren de namen respectievelijk "Fleur de la Trinité, Trinity (herb trinit) violet, Dreifaltigkeitsblume en Erba della Trinita".

Voor de verspreiding van het Driekleurig viooltje in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is (uiteraard) Pensée tricolore. Pensée wordt bij de eerste Engelse naam uitgelegd en Tricolore is de Franse benaming voor de tweede wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Wildes Stiefmütterchen. Er zij hiervoor twee verklaringen:

1. Wildes betekent "wilde". Stiefmütterchen betekent "stiefmoeder". Een en ander slaat op de bouw en plaatsing van de vijf bloemblaadjes. De beide naar boven gerichte bloemblaadjes zijn de zitplaats van de stiefmoeder, die zich twee plaatsen toeeigent, daaronder haar eigen twee kinderen, elk op één bloemblad zittend, terwijl de twee stiefkinderen samen slechts de beschikking hebben over één stoel.
2. De naam is waarschijnlijk afkomstig van een Siciliaanse volksnaam, want in 1696 komt in de Hortus catholicus van Cupani (Studie van een pre-Linnaeaans Herbarium) het plantje voor onder Soggira e nora, dat schoonmoeder of schoondochter beduidt.

Voor de verspreiding van Driekleurig viooltje in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is mij onbekend. Er zij heel veel varianten dus de meest gebruikte naam weet ik niet. 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt,

De Italiaanse naam is Suocera e Nuora. Dit betekent "schoonmoeder en schoondochter". Dit is een variant op de Duitse naam.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse, Noorse en Deense naam is min of meer gelijk, Styvmorsviol/Stemorsblom/Almindelig Stedmorsblomst, Dit betekent "stiefmoederviool/stiefmoedersbloem/gewone stiefmoedersbloem", net zoals de Duitse naam.

Voor de verspreiding van Driekleurig viooltje in Zweden zie deze kaart.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen op droge, matig voedselrijke, grazige, kalkarme tot neutrale grond (zand en lemig zand).

Groeiplaats
Akkers (graanakkers, kalkarme akkers en akkerranden), bermen (open plekken), braakliggende grond, langs spoorwegen (spoorwegterreinen), plantsoenen en grasland (open plekken in zandig riviergrasland en langs zandige sloten en greppels).

Verspreiding

Nederland
Plaatselijk vrij algemeen in het oosten en midden van het land. Elders zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Vrij algemeen in de Kempen. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Wallonië
Vrij algemeen in de Ardennen. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Wereld
Europa, behalve in de meest zuidelijke delen. Ook in gematigde gebieden in Azië en in Klein-Azië. Ingeburgerd in Amerika, India, Australië en Nieuw-Zeeland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten