Echt duizendguldenkruid (Centaurium erythraea)

Echt duizenguldenkruid is prachtig om te zien. Wel even goed kijken of het deze is, er zijn wel degelijk verschillen maar die zie je niet altijd meteen. Alle 3 de soorten Centaurium lijken op elkaar dus het is niet overbodig te vermelden om een flora te hebben waar ze allemaal in staan en veel tijd! Iets van die tijd kan bespaard worden m.b.v. de tabel op het forum van waarnemingen.nl. Hierin staan ze alle drie op een rijtje met de verschillen en overeenkomsten.

En dan is het genieten, want mooi zijn deze Duizendguldenkruiden zeker! Meestal als je deze plant vind zijn een groot aantal soorten in de buurt. Zoals bijv. Parnassia (Parnassia palustris), Ogentroost-soorten (Euphrasia) of bijv. Geelhartje (Linum catharticum). Het hoeft niet maar de kans is groot.

In oude plantenboeken, bijv. het Cruideboeck van Rembert Dodoens, word het Echt duizenguldenkruid Kleine santorie genoemd naast Grote santorie. Met Grote santorie word Grote centaurea (Centaurea scabiosa) bedoeld. Terwijl deze laatst genoemde plant er totaal niet op lijkt. Waarom is mij onbekend. Echt duizendguldenkruid bloeit in Juli tot en met September.

Er komen in Nederland minstens 3 soorten Duizendguldenkruid (Centaurea) voor:

• Echt duizendguldenkruid (Centaurium erythraea) - algemeen
• Fraai duizendguldenkruid (Centaurium pulchellum) - algemeen
• Strandduizendguldenkruid (Centaurium littorale) - vrij zeldzaam

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Hoe komt een Nederlandse naam tot stand?

Het woord Echt is mijn inziens puur ter onderscheid. Naar mijn weten bestaat er geen 'onecht duizendguldenkruid' of zoiets.

De naam Duizendguldenkruid van deze plant is eigenlijk een verkeerde vertaling van de wetenschappelijke naam. De plant zou honderdguldenkruid moeten heten. Die honderd gouden dukaten die men er vroeger voor over had (zie de wetenschappelijke) werden al gauw duizend dukaten. Later, toen de verklaring niet meer in gebruik was, werd het in de volksmond ook duizendguldenkruid. Of dat in nu met de Euro zo blijft, is niet te voorspellen.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring

• Frysk: Haverine
• English: Common centaury
• Français: Érythrée petite-centaurée
• Deutsch: Echtes Tausendgüldenkraut
• Espanõl: ?
• Italiano: Centaurio a fiori grandi
• Svenska: Bredarun
• Norsk: skjermgylden
• Dansk:

De Engelse naam is Common centaury. Dit betekent "gewone centaury". Niet dat deze soort Centauraea nu zo veel voor komt maar meer ter onderscheid met de andere twee soorten. 

Veel plantensoorten beginnen met de naam Gewoon/Gewone. Hiermee word vaak bedoelde 'de meest voorkomende'. Het betekent niet dat deze soort niet zeldzaam is. Dit is afhankelijk van de soort.  Ook vaak word met het woord Gewoon/Gewone onderscheid gemaakt tussen soorten uit het zelfde geslacht. Bijv. harige/glanzende/grote etc. Dit alles geldt ook voor het woord Vulgaris/Vulgare dat vaak aan het eind van een wetenschappelijke naam staat.

Voor de verspreiding van Echt duizendguldenkruid in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Érythrée petite-centaurée. Dit betekent 'Erythreaea klein Centaurium". Hiermee word aangegeven dat dit een kleinere variant is van de soort. Dit klopt in theorie wel maar is in de praktijk niet echt goed na te gaan.

De Duitse naam is  Echtes Tausendgüldenkraut. Dit is de Duitse benaming voor de volledige Nederlandse naam.

Voor de verspreiding van ?Echt duizendguldenkruid in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is mij onbekend

De Italiaanse naam is centaurea minore. Dit betekent "kleine Centarie, een Italiaanse variant op de Franse naam. 

De Zweedse naam is Flockarun. De betekenis hiervan is mij nog onbekend.

Voor de verspreiding van Echt duizenguldenkruid in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is skjermgylden. 

De Deense naam is Mark-Tusengyllen. Dit betekent letterlijk "grens duizend gouden". Deze Deense naam is afgeleid van het eerste deel van de wetenschappelijke naam Centaurium. de Griekse naam κενταύριον van κένταύριον van κένταυρος Centaur. Maar dit werd in de Middeleeuwen ten onrechte vertaald met centum aurei dat "honderd gouden" betekent. Een afleiding die aanleiding gaf tot de namen Tusengyllen. Het woord Mark betekent "grens". Misschien word hiermee de grens tussen water en land bedoeld waar de plant vaak te vinden is. Maar aangezien ik dit niet zeker weet is dit woord nog onbekend.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open (pioniervegetaties) tot grazige plaatsen op vochtige, matig voedselarme tot matig voedselrijke, zwak zure tot basische (kalkrijke) grond. Zoutmijdend (zand, zavel, leem, lichte klei, löss en mergel (vermengd met grind).

Groeiplaats
Bossen (langs zonnige bospaden), bosranden, struwelen, kapvlakten (op löss), opgespoten grond, afgravingen (leemgroeven, kleigroeven), langs spoorwegen (spoorwegterreinen en spoordijken), industrieterreinen, zeeduinen (kort afgegraasd weiland in duinvalleien), grasland (laagblijvend hooiland en langs afgestoken greppelkanten), bermen, kalkhellingen en soms aan waterkanten (slootkanten).

Verspreiding

Nederland
Plaatselijk vrij algemeen in de Zeeuwse en Hollandse duinen, vrij zeldzaam in Zuid-Limburg, Noord-Brabant, in het oosten van het land en rond Amsterdam en zeldzaam in Flevoland. Elders zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Algemeen in de duinen. Elders minder algemeen.

Wallonië
Vrij algemeen in het Maasgebied en in de zuidelijke Ardennen. Elders zeldzamer.

Wereld
Europa, noordelijk tot in het Oostzeegebied. Ook in Noordwest-Afrika en hier en daar in Zuidwest-Azië, Noord-Amerika, Australië en Nieuw-Zeeland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten