Algemeen
De Gele lis vormt een uitgebreid wortelstelsel en is in staat voedingsstoffen (o.a nitraten) uit het water ter halen en zo de omgeving te reinigen. De plant is een geliefde vijverplant en bijna bij iedereen bekend als nationale symbool voor Frankrijk. .svg.png)
Hierover meer bij de uitleg van de Nederlandse naam. Hij word ook gekweekt in vele kleurvarianten. Het meest opvallende van de Gele lis zijn de zaadhulsel. Hierin zitten verscheidene damvormige zaden die door weg te drijven (omdat de plant altijd bij het water groei) zorgen voor de verspreiding. De Gele lis de enige in het wild voor komende Lis-soort (Iris) in Nederland. Er zijn wel enkele waarnemingen van cultuurvarianten maar deze zijn erg zeldzaam. De Gele lis bloeit in Mei, Juni en Juli.
In 1700 publiceerde de Franse botanicus Joseph Pitton de Tournefort (5 juni 1656 - 28 december 1708) al een 3-delige boekenserie Institutiones Rei Herbariae met daarin een prachtige afbeelding van de bloem (delen) van deze plant.
Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.
Verklaring Nederlandse naam
Hoe komt een Nederlandse naam tot stand?
Nederlandse plantennamen zijn te vinden op een standaardlijst opgesteld door FLORON en Naturalis. Nieuwe Nederlandse namen voor wilde planten worden niet zomaar gekozen. Een comité van Nederlandse en Vlaamse taxonomen beoordeelt de voorstellen. Zelf een voorstel voor een nieuwe naam doen, mag natuurlijk. Zeker als de nieuwe soort zelf is gevonden. Iedereen vanaf Nederlands sprekend België tot aan Friesland moet tenslotte weten dat het om dezelfde plant gaat.
Vaak hebben planten al een Nederlandse naam. Dat is bijvoorbeeld het geval bij soorten die al geruime tijd in België voorkwamen, en bij cultuurgewassen. Voor namen van cultuurgewassen wordt ook gebruik gemaakt van de Standaardlijst van Nederlandse namen van cultuurplanten van NAK tuinbouw.
De commissie voor Nederlandse Plantennamen bestaat uit de volgende disciplines:
- Naturalis biodeversity center, sectie Botanie, Leiden
- Nationale Plantentuin, Meise (België), 3 personen
- FLORON Nijmegen
De naam verwijst naar de kleur van de plant en naar de familie waar zij uit komt. De gele lis wordt o.a. gebruikt als symbool van Frankrijk (Fleur de Lys of Franse Lelie) . De naam betekent letterlijk leliebloem, hoewel het symbool in feite een soort Lelie is die in het Nederlands echter Lis genoemd wordt. Lys of lis betekent in het Frans "Lelie". Hoewel deze verwarring plus de uiterlijke en taalkundige gelijkenissen tussen de Lis en de Iris behoren de "twee" bloemen tot dezelfde familie, de Lissenfamilie (Iridaceae). Het woord Lis is al heel oud en komt waarschijnlijk van het woord voor "modder", natuurlijk vanwege het feit dat deze plant altijd "natte voeten" heeft. Er is een mogelijk verband tussen de woorden "lis" en het Latijnse Lutum wat modder betekent.
Meer
Zie ook de wetenschappelijke verklaring.
Namen in andere talen
- Frysk: Barchjeblom
- English: Yellow Iris, Yellow Flag
- Français: Iris faux acore, Iris des marais
- Deutsch: Wasser-Schwertlilie
- Espanõl: ?
- Italiano: Giaggiolo acquatico
- Svenska: Svärdslilja
- Norsk: Sverdlilje
- Dansk: Gul Iris
Verklaring Buitenlandse namen
Er twee Engelse namen:
- Yellow iris. Dit is de Engelse vertaling voor de Nederlandse naam.
- Yellow Flag: Dit betekent "gele vlag". Waarschijnlijk is de naam ontstaan omdat het uit drie delen bestaande bloemdek heen en weer beweegt in de wind net zoals een vlag.
Voor de verspreiding van de Gele lis in Engeland zie deze kaart.
Er zijn twee Franse namen
- Iris faux acore: Dit betekent "iris valse acorus". Dit wordt in het tweede deel van de wetenschappelijke uitgelegd.
- Iris des marais. Dit betekent "iris van het moeras".
De Duitse naam is Wasser-Schwertlilie: Dit betekent "water-zwaarlelie". Dit omdat deze lelie/iris zwaardvormige kroonbladen heeft.
Voor de verspreiding van Gele lis in Duitsland zie deze kaart.
De Spaanse naam is mij onbekend. Er zijn zoveel varianten dat ik de exacte naam niet weet.
In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Italiaanse naam is Giaggiolo acquatico. Giaggiolo komt van Gialla dat "geel" betekent. En Acquatico dat "water" betekent.
Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Zweedse en Noorse naam is nagenoeg gelijk, Svärdslilja/Sverdlilje. Ook "zwaardlelie dus. Als je de Gele lis in een bepaalde hoek bekijkt is er een gelijkenis met een zwaard. Deze plant is absoluut geen familie van De leliefamilie (Liliaceae).
Voor de verspreiding van Gele lis in Zweden zie deze kaart.
De Deense naam is Gul Iris: Dit betekent "gele iris".
Ecologie & Verspreiding
Ecologie
Bodem
Zonnige tot licht beschaduwde plaatsen op natte, matig voedselrijke tot voedselrijke grond en in ondiep matig voedselrijk tot voedselrijke, stilstaand of zwak stromend, zoet water.
Groeiplaats
Moerassen (verlandingsvegetaties), bossen (moerasbossen, bronbossen, beekbegeleidende loofbossen en wilgengrienden), waterkanten (langs sloten, kanalen, beken, rivieren, plassen, poelen, meren en op aanspoelselgordels op rivieroeverwallen), grasland (verruigd grasland en nat hooiland), zeeduinen (duinvalleien) en heide (langs voedselrijk geworden heidevennen en hoogveenwijken).
Verspreiding
Nederland
Algemeen.
Vlaanderen
Algemeen.
Wallonië
Vrij algemeen, maar zeldzaam in de Hoge Ardennen.
Wereld
West-Azië, Noordwest-Afrika en bijna heel Europa. In Scandinavië ongeveer tot de poolcirkel (op de Lofoten nog noordelijker). Ingeburgerd in Noord-Amerika, Nieuw-Zeeland en Japan.
Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Verspreiding Gele lis
FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten
Planten in het nieuws
Iets wat meer informatie over deze plant.
