Gewone zandmuur (Arenaria serpyllifolia)

Gewone zandmuur loop je zo voorbij. Niet vanwege de onopvallende bloemetje, ze zij wel klein maar helder wit. Meer omdat het plantje wel iets weg heeft van Vogelmuur (Stellaria media), tenminste....van een afstand. Beide stellen niet zo veel eisen aan de bodemsamenstelling dus komen ze overal voor. Maar als je beter kijkt zie je echt wel verschillen. Gewone zanddmuur is samen met de vrij zeldzame Arenaria leptoclados de enige Arenenaria-soort die in Nederland in het wild voor komt. Deze Tengere zandmuur verschilt maar enkele millimeters (letterlijk!) met de Gewone zandmuur. In deze tabel op de Verspreidingsatlas van Floron staan de verschillen naast elkaar. Ook deze foto schept duidelijkheid. Gewone zandmuur bloeit in Mei tot en met de herfst. 

Eigenlijk is dit plantje kalkminnend en komt het vaak voor aan de kust en in Zuid-Limburg. Maar de grondsamenstelling bij Zandmuur is niet zo streng als de naam doet vermoeden. Gewone zandmuur is overal in Nederland te vinden. Alleen in het Noorden komt de plant is minder vaak voor.

Het woord muur is als volgt te verklaren. Vogelmuur heet in het Duits Vogelmiere en is uit het Frans over genomen met de naam Mouron des oiseaux. Bij Dodoens (1644) werd Vogelmuur benoemd “van de fransoysen du Mouron; van de welcke de Nederlanders den naem Muer ghenomen hebben“. Het is dus hoogstwaarschijnlijk dat de naam Muur afgeleid is uit het Franse Mouron.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring

• Frysk: Sânmier
• English: Thyme-leaved Sandwort
• Français: Sabline à feuilles de serpolet
• Deutsch: Quendel-Sandkraut
• Espanõl: Arenària serpillifòlia
• Italiano: Arenaria serpillifoglia comune
• Svenska: Sandnarv
• Norsk: Bakkesandarve
• Dansk: Markarve

De Engelse naam is Thyme-leaved Sandwort. Dit betekent "op Thijmblaadjes lijkend zandkruid". En inderdaad lijken de stengelblaadjes op die van Wilde/Kleine tijm (Thymus serpyllum) inclusief de haren. Het woord Zandkruid word in de paragraaf Verklaring Nederlandse naam uitgelegd.

Voor de verspreiding van Gewone zandmuur in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Sabline à feuilles de serpolet. Dit is de Franse benaming van de gehele wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Quendel-Sandkraut. Quendel refereert naar Wilde/Kleine tijm (Thymus serpyllum). Dit vanwege de gelijkenis van de stengelbladeren. De naam Quendel is via een lange weg verbasterd en komt van het Latijnse Cunēlae dat "oregano of iets vergelijkbaars betekent (bijv. Tijm)". Dus eigenlijk is dit ook de Duitse benaming voor de gehele wetenschappelijke naam.

Voor de verspreiding van Gewoon Zandmuur in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse en Italiaanse naam is nagenoeg gelijk, Arenària serpillifòlia/Arenaria serpillifoglia comune. Beide is dit ook weer de Spaans/Italiaanse benaming voor de gehele wetenschappelijk naam.

De Zweedse, Noors en Deense naam is min of meer gelijk, Sandnar, Bakkesandarve en Markarve. Dit betekent "zand/heuvel, veldkruid". Arve betekent letterlijk "erfgoed" maar het is een algemene Scandinavische term voor Kruid.

Voor de verspreiding van Gewone Zandmuur in Zweden zie deze kaart.

Ecologie

Bodem
Zonnige, warme, min of meer open plaatsen op meestal droge, zelden vochtige, matig voedselarme tot matig voedselrijke, vaak kalkhoudende grond (zand, lemig zand, lichte klei, löss, mergel, zavel en stenige plaatsen).

Groeiplaats
Zeeduinen, (duinhellingen en duinvlakten, met name tussen mossen), rivierduintjes, wegkanten, bermen (open plekken in de grasmat), dijken, kalkhellingen, ruigten (tussen hoge, tweejarige planten), akkers (akkerranden en matig voedselrijke akkers), zanddepots, steenachtige plaatsen, muren, overhoeken, tussen straatstenen, langs spoorwegen (spoorbermen en spoorwegterreinen) en industrieterreinen.

Verspreiding

Nederland
Algemeen in de duinen en in het zuiden. Eelders vrij zeldzaam en zeldzaam in het noordoosten. Duinzandmuur: Zeldzaam in de duinen.

Vlaanderen
Algemeen. Het meest in de duinen. Vrij algemeen in de Kempen en in de Leemstreek. Duinzandmuur: Zeldzaam in de duinen.

Wallonië
Algemeen, maar minder algemeen in de Ardennen.

Wereld
Alle werelddelen.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten