Grote engelwortel (Angelica archangelica)

Er komen minstens 20 soorten Schermbloemige in het wild voor in Nederland. Er vallen natuurlijk veel meer planten onder deze familie. Sommige soorten zijn Schermbloemige maar zien er heel anders uit. Sommige zijn echt zeldzaam. Op deze lijst staan alleen de vergelijkbare "witte" schermbloemige: 

• Akkerdoornzaad (Torilis arvensis) - zeer zeldzaam
• Dodemansvingers (Oenanthe crocata) - zeer zeldzaam
• Fluitenkruid (Anthriscus sylvestris) - algemeen
• Gevlekte scheerling (Conium maculatum) - vrij zeldzaam
• Gewone berenklauw (Heracleum sphondylium) - algemeen
• Gewone engelwortel (Angelica sylvestris) - algemeen
• Heelkruid (Sanicula europaea) - zeldzaam
• Heggendoornzaad (Torilis japonica) - algemeen
• Hondspeterselie (Aethusa cynapium) - algemeen
• Karwij - zeldzaam
• Kleine bevernel (Pimpinella saxifraga) - vrij zeldzaam
• Kleine watereppe (Berula erecta) - algemeen
• Melkeppe (Peucedanum palustre) - algemeen
• Pastinaak (Pastinaca sativa) - algemeen
• Pijptorkruid (Oenanthe fistulosa) - algemeen
• Reuzenberenklauw (Heracleum mantegazzianum) - algemeen
• Waterscheerling (Cicuta virosa) - vrij zeldzaam
• Watertorkruid (Oenanthe aquatica) - algemeen
• Peen (Daucus carota) - algemeen
• Zevenblad (Aegopodium podagraria) - algemeen

Meestal is grootte geen goed determinatiekenmerk maar in dit geval is er geen twijfel. Grote engelwortel kan een enorme plant worden, tot 2.50 meter hoog!

Een verhaal uit de 17de eeuw is dat tijdens een pestepidemie kreeg een vroom man een visioen. Hij zag een engel (Rafaël), die hem de plant bracht en hem zei dat dit het geneesmiddel was tegen deze vreselijke ziekte. Sinds dien heet deze plant Engelwortel.

In 1554 beschreef Rembert Dodoens deze plant als Angelica (Engelwortel) dus dit verhaal klopt. Hij beschreef Engelwortel als geneeskrachtig. Hij schrijft "deze wortel opent, ontdoet, maekt dun, verteerd, doet sweeten, wedersteat alderhande vergift, ende gheneest alle pestige ende besmettelijcke siekten, alsmede in tijts ghebruyckt".

Zie ook de wetenschappelijke verklaring

• Frysk:  Grutte ingelwoartel
• English: Garden Angelica
• Français: Angélique vraie, Archangélique des rivages, Herbe aux anges
• Deutsch: Arznei-Engelwurz
• Espanõl: ?
• Italiano: Angelica arcangelica
• Svenska: Kvann
• Norsk: Fjellkvanne
• Dansk: Fjällkvann

De Engelse naam is Garden Angelica. Deze naam, "tuin Angelica", geeft aan dat de plant niet inheems is en honderden jaren geleden is ingevoerd vanwege medicinale en culinaire eigenschappen en dus vaak terug te vinden is in klooster/heem tuinen.

Voor de verspreiding van Grote engelwortel  in Engeland zie deze kaart.

Er zijn drie Franse namen voor deze plant:

1. Angélique vraie. Dit betekent "echte angelica". Het is ter onderscheid. De andere bekende Angelica is Gewone engelwortel (Angelica sylvestris) die in Frankrijk Angélique des bois heet.
2. Archangélique des rivages. Dit betekent "Archangelica van de oevers". Het is een combinatie van het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam en het woord Oevers. Dit geeft aan dat deze plant t.o.v. de andere Engelwortel in een vochtigere omgeving voor komt.
3. Herbe aux anges. Dit betekent "kruid van de engelen. Een kleine variatie op de Nederlandse naam.

De Duitse naam is Arznei-Engelwurz. Dit betekent "geneeskrachtige Engelwortel". Dit geeft, net als de Engelse naam, aan dat deze plant vroeger veelvuldig werdt gekweekt vanwege de medicinale eigenschappen.

De Spaanse naam is mij onbekend.

De Italiaanse naam is Angelica arcangelica. Deze is gelijk aan de wetenschappelijke naam.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse, Noorse en Deense naam is nagenoeg gelijk naam is Kvan/Fjällkvanne/Fjellkvann.

Kvan komt uit het Noorse hvönn. Kvan is een Noorse plant die sinds de Vikingtijd als geneeskrachtig kruid wordt gebruikt om de spijsvertering te stimuleren en als verkwikkende stof. Volgens de tekst van de hier genoemde Wikipedia tekst wordt de plant al van oudsher gebruikt voor allerhande toepassingingen. De plant is vanouds beroemd om zijn geneeskrachtige eigenschappen en wordt plaatselijk nog gekweekt van Midden-Duitsland tot in Toerkestan (zie: toepassingen van Angelica). Uit de zaden en de wortels wordt een zoetgeurende olie geperst, angelica-olie, die wordt gebruikt in de cosmetische industrie, in likeurstokerijen en bakkerijen. Zelfs de stengels en bladstelen worden om hun zoete, geurige smaak gekonfijt. De plant wordt ook gebruikt als toekruid.

Voor de verspreiding van Grote engelwortel in Zweden zie deze kaart.

Ecologie

Bodem
Zonnige tot half beschaduwde plaatsen op zeer vochtige tot natte, vaak periodoiek overstroomde, voedselrijke grond in een zoet of zwak brak milieu (klei en stenige plaatsen).

Groeiplaats
Waterkanten (o.a. greppels, sloten, aanspoelingsgordels van rivieren, kribben en vaak in spleten van stenen dijkbeschoeiingen), ruderale plaatsen, ruigten (natte ruigten), grienden, struwelen, wilgenbosjes, omgewerkte grond, haventerreinen en moerassen (buitendijks rietland en het zoetwatergetijdengebied).

Verspreiding

Nederland
Plaatselijk algemeen in het rivierengebied, in aangrenzende gebieden en langs het IJsselmeer. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Vrij zeldzaam. Het meest in de streek tussen de Schelde en de Leie. De soort breidt zich uit.

Wallonië
Vrij zeldzaam ingeburgerd. Het meest langs de Samber (daar al sinds ongeveer 1950).

Wereld
In het zuiden van Groenland, in Noord- en Midden-Azië en in Noord-Europa. Ingeburgerd in West- en Midden-Europa.

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten