Grote klaproos (Papaver rhoeas)

De papaver staat om drie dingen bekend. Ten eerste dat de plant word geteeld voor verdovende middelen. Niet elke soort is hier geschikt voor. Het betreft hier meestal de Papaver somniferum (Slaapbol). Ten tweede is de plant symbool geworden van de eerste wereld oorlog. Na al dat bloedvergieten verschenen op de graven van gesneuvelde soldaten Papavers. De Engelse naam Flanders poppy verwijst hier ook naar. Op de website van historiek.net staat het volledige verhaal. Ten derde de opvallend mooie verschijning. Meestal betreft dit de vuurrode verschijning van de Grote klaproos (Papaver rhoeas). Helaas verliest de plant na een stevige regenbui of flinke wind zijn mooie kroonbladen.

Ook werd het sap van de uitgeperste bloembladen van twee Papaver-soorten, de Papaver rhoeas (Grote klaproos) en de Papaver argemone (Ruige klaproos, vroeger gebruikt om de korst van een Noord-Hollandse kaas rood te kleuren i.p.v. Tournesol (soort lakmoes kleurstof) te gebruiken. De kaas kreeg de naam Roodkorst. Deze plant en de Bleke klaproos (Papaver dubium) zijn soms minder gemakkelijk uit elkaar te houden.Een tabel op Waarnemingen.nl zorgt voor het verschil tussen de Grote- en Bleke klaproos. De Grote klaproos bloeit in Mei, Juni en Juli.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen minstens 7 soorten Klaprozen/Papavers (Papaver) in het wild voor in Nederland:

• Bleke klaproos (Papaver dubium) - Algemeen
• Donzige klaproos (Papaver atlanticum) - Zeldzaam
• Grote klaproos (Papaver rhoeas) - Algemeen
• Reuzenklaproos (Papaver orientale) - Zeldzaam/Verwilderd
• Ruige klaproos (Papaver argemone) - Algemeen
• Slaapbol (Papaver somniferum) - Algemeen
• Schijnpapaver (Papaver/Meconopsis cambrica/cambricum) - Algemeen

De plant is groot maar niet echt veel groter dan andere Klaprozen dus het woord Groot dient ter onderscheid.

De plant dankt haar naam aan een oud kinderspelletje. Je kunt een bloemblad tot een bolletje vouwen en vervolgens kapot slaan tegen je voorhoofd of tegen de rug van je hand. De samengedrukte lucht doet het kleine bolletje met een klap openspring. Een oud verhaal bevestigd dit. De botanicus L. Fuchs (1543) schrijft, de naam Klaproos heeft zijn oorsprong te danken aan een kinderspelletje ‘De kinderen hebben het genuechte met dessen bloemen, went sij legghen de bladeren tusschen haer handen oft op haer voorhooft, ende sy doen die clappen oft geluyt geuven, ende daerom so heet dit cruyt Clapper rose.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring.

• Frysk: Klaproas
• English: Corn poppy, Flanders poppy
• Français: Coquelicot
• Deutsch: Klatschmohn
• Espanõl: Amapola silvestre
• Italiano: Papavero comune
• Svenska: Kornvallmo
• Norsk: Kornvalmue
• Dansk: Korn-Valmue

Er zijn twee Engelse namen:

1. Corn poppy: Corn betekent "graan". Het woord Poppy is niet zo makkelijk te verklaren. Er zijn wel 4! mogelijke oplossingen. Allemaal uitgelegd op deze Wikki-pagina.
2. Flanders poppy: Deze naam laat zich moeilijk vertalen. De klaproos is een mooie rode opvallende plant en is het symbool geworden van de slachtoffers van de 1e wereldoorlog. Deze Papavers zijn een opvallend kenmerk van " In Flanders Fields " door de Canadese luitenant-kolonel John McCrae , een van de meest geciteerde Engels-talige gedichten samengesteld tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het woord Flanders staat dus voor dit gedicht dat over de slag bij Ieper (inderdaad Vlaanderen) gaat.

Voor de verspreiding van Grote klaproos in Engeland zie deze kaart.

Er zijn twee Franse namen:

1. is Coquelicot. Ook deze naam is eigenlijk niet te vertalen. Voor het eerst is de naam coquelicoq beschreven in 1545. Zijn naam is een variant van het voormalige Franse coquerico, het geluid voortgebracht door een haan. Het is een onomatopee (een woord dat opgeschreven is zoals het geluid klinkt). Het is een metafoor tussen de kleur van de bloem en die van de kam van de haan. De naam komt uit het Picar. Dit is een Romaanse streektaal gesproken in het uiterste noorden van Frankrijk , Nord-Pas-de-Calais en Picardië en delen van de Belgische regio Wallonië.
2. Pavot-coq: Dit betekent "haan-papaver/klaproos.

De Duitse naam is Klatschmohn. Dit betekent letterlijk "(achter)klap maanzaad". Het woord Klap wordt bij de Nederlandse naam uitgelegd. Het woord Maanzaad komt van de zaden van de papaver in de "bol" die deze naam hebben gekregen. De betekenis van Maan in het woord Maanzaad is vanwege de gelijkenis met deze planeet. Het woord Maan of Meen komt uit het middelnederlands. Ook het Middelengelse kent de vorm Mecop en ook bijv. het Middelnederduits kent de naam Mānkop. Deze en vele andere vormen zie je in diverse talen bij de vele volksnamen terug.

Voor de verspreiding van Grote klaproos in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Amapola silvestre. Amapola is de Spaanse benaming voor Papaver. Silvestre betekent "wild". Dit woord is uitsluitend ter onderscheid van de andere soorten Papaver. 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is  Papavero Rosso. Dit is een combinatie van de eerste wetenschappelijke naam en het woord Comune dat "gewoon" betekent. Dit is puur ter onderscheid. Er zijn in Italië  diverse soorten Papaver gedocumenteerd. Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. De hier genoemde naam kan ook nog varianten hebben. Dit geldt zeker voor de Grote klaproos. Deze plant heeft onnoemelijk veel andere namen in Italië.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Kornvallmo. Korn betekent "graan" en Vallmo is het Zweedse woord voor Klaproos. Dus Graan-klaproos, net zoals de eerste Engelse naam.

Voor de verspreiding van Grote klaproos in Zweden zie deze kaart.

De Noorse en Deense naam is Kornvalmue. Korn betekent ook weer "graan" en Vallmue betekent ook weer "klaproos".

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen (pioniervegetatie) op droge tot vochtige, omgewerkte, matig voedselrijke tot zeer voedselrijke, vaak kalkhoudende grond (lichte klei, löss, zavel, leem, lemig zand en stenige plaatsen).

Groeiplaats
Akkers, bermen, omgewerkte grond, ruderale plaatsen, braakliggende grond, zeeduinen (ruderale plaatsen), dijken, industrieterreinen, bouwterreinen en langs spoorwegen (spoorwegterreinen).

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen, maar zeldzaam in het noordoosten en op de Veluwe.

Vlaanderen
Algemeen, maar zeldzamer in de Kempen. Het meest in de Polders.

Wallonië
Vrij algemeen, maar zeldzaam in de Ardennen.

Wereld
Oorspronkelijk uit Europa, maar nu in alle werelddelen. In Europa noordelijk tot in Zuid-Scandinavië.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten