Hoenderbeet (Lamium amplexicaule)

Hoenderbeet lijkt erg veel op Paarse dovenetel (Lamium purpureum). Ik ben er van overtuigd dat hij bij veel inventarisatie over het hoofd word gezien. In Duitsland heet de plant ook niet voor niets Stengelomvattende dovenetel om aan te geven dat het om een totaal andere soort gaat. Hoenderbeet bloeit April tot en met de herfst.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen in Nederland minstens 7 Dovenetel (Lamium) soorten in het wild voor:

• Brede dovenetel (Lamium confertum)  - zeldzaam
• Hoenderbeet (Lamium amplexicaule) - algemeen
• Ingesneden dovenetel (Lamium hybridum) - algemeen
• Gestreepte dovenetel (Lamium maculatum 'Variegatum' ) - algemeen/verwilderde tuinplant
• Gevlekte dovenetel (Lamium maculatum) - algemeen/ingezaaid
• Paarse dovenetel (Lamium purpureum) - algemeen
• Witte dovenetel (Lamium album) - algemeen

Er zijn twee verklaringen:

1. De plant is een vitaminerijk groenvoer voor kippen (hoenders). Vee zou deze plant laten staan terwijl hoenders (kippen, kalkoenen e.d.)naar deze plant bijten/pikken, dus eten.
2. Hoenderbeet is zo genoemd omdat het vocht van de plant fataal zou zijn voor hoenders die er bedwelmd van zouden raken.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring.

• Frysk: Hinnebyt
• English: Henbit deadnettle
• Français: Lamier à feuilles embrassantes
• Deutsch: Stängelumfassende Taubnessel
• Espanõl: ?
• Italiano: Falsa ortica reniforme 
• Svenska: Mjukplister
• Norsk: Mjuktvitann
• Dansk: Liden Tvetann

De Engelse naam is Henbit deadnettle. Dit betekent "hoenderbeet netel", dus eigenlijk de Engelse benaming voor de Nederlandse naam.

Voor de verspreiding van Hoenderbeet in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Lamier à feuilles embrassantes. Dit betekent letterlijk "dovenetel die de bladeren omhelst". In tegenstelling tot andere (dove) netels zijn de bladeren van Hoenderbeet onderaan de stengel vrijwel rond en hebben een steel, terwijl de bladeren boven in de plant niervormig zijn en met een brede voet de stengel omvatten (omhelzen) en daardoor aaneen sluiten.

De Duitse naam is Stängelumfassende Taubnessel. Dit betekent "stengelomvattende dovenetel", dus eigenlijk het zelfde als de Franse naam.

De Spaanse naam is mij onbekend. Het aantal varianten is zo groot dat ik de meest gebruikte naam niet ken.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is falsa ortica reniforme. Dit betekent "valse ortica nier". Het gedeelte Valse ortica verwijst naar de Dovenetel familie (Lamium). Deze planten lijken op de Brandnetel maar prikken niet. Vandaar Valsa ortica. Het woord nier verwijst naar de typische vorm van het blad dat afwijkt van bijv. de Paarse dovenetel (Lamium purpureum) of Witte dovenetel (Lamium album).

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Mjukplister. Mjuk betekent "zacht" en Plister is de algemene Zweedse naam voor "netel", dus "zachte netel". Een redelijke algemene naam dus.

Voor de verspreiding van Hoenderbeet in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Mjuktvitann. Dit betekent ook "zachte tweetand/dovenetel". Tvetann verwijst naar de onderste twee kroonbladeren die uitlopen tot een soort tand (niet altijd even duidelijk).

De Deense naam is Liden Tvetann. Dit betekent letterlijk "nietige tweetand/dovenetel". 

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen op vochtige, voedselrijke tot zeer voedselrijke grond (leem, zavel, klei, stenige plaatsen en soms op zand).

Groeiplaats
Moestuinen, akkers, bermen, omgewerkte grond, braakliggende grond, ruigten, plantsoenen, langs spoorwegen (spoorwegterreinen, schouwpaden en perrons), langs grindpaden, oude muren en dijken.

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen, maar vrij zeldzaam in Zuid-Limburg, Twente, in de Achterhoek, zeldzaam op de Veluwe, in Drenthe en in Zuidoost-Fryslân.

Vlaanderen
Vrij algemeen, maar zeldzamer op zandgrond.

Wallonië
Vrij algemeen, maar zeldzaam in de Ardennen.

Wereld
Oorspronkelijk uit het Middellandse-Zeegebied. Nu in alle werelddelen, in hoofdzaak in gematigde streken.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten