Knikkende vogelmelk (Ornithogalum nutans)

Er groeien in Nederland twee soorten: de Gewone vogelmelk (Ornithogalum umbellatum) en de Knikkende vogelmelk. 

De plant is afkomstig uit het Middellandse Zeegebied: het westen van Turkije en het oosten van Griekenland. Rond 1600 is de plant op de hortus botanicus in Leiden ingevoerd, van waaruit ze zich over de stad verspreidde. In Nederland komt de soort vrijwel uitsluitend als Stinzenplant voor op landgoederen vlak achter de kust maar kan ook spontaan in uw tuin verschijnen! Meestal zijn stinsenplanten bolgewassen maar deze plant heeft bij wijze van uitzondering ook zaden. Deze worden door mieren verspreid.  Zoals gezegd bovengenoemde planten zijn (op een paar zeer zeldzame uitzonderingen na) de enige Vogelmelk (Nutans) soorten die in het wild voorkomen in Nederland. Knikkende vogelmelk bloeit dus alleen in April en Mei

Het woord knikkende is vanwege de naar beneden hangende bloemen. Dit in tegenstelling tot de gewone Vogelmelk. 

Er zij twee verklaringen voor de toch wel opvallende naam Vogelmelk:

1. De naam komt van een citaat van de Duitse antropoloog en schrijver Wolf-Dieter Storl "De tere, stralendwitte bloemen, die zich alleen openen wanneer de zon schijnt, in de schaduw blijven ze dicht - hebben iets lichts, iets etherisch, dat doet denken aan een vogel die de zwaartekracht overwint, en zijn zo puur als versgemolken melk". (Storl).
2. Een citaat van Anne Tanne.be. Het sap binnen in de stengel is iets visceuzer (dikker) dan water. Volgens sommige mensen doet de consistensie ervan denken aan eiwit. En naar dit eiwit zou de naam Vogelmelk verwijzen (een "soort" melk voor de ongeboeren vogel)

Zie ook de wetenschappelijke verklaring.

• English: Drooping Star-of-Bethlehem
• Français: Ornithogale penché
• Deutsch: Nickender Milchstern
• Espanõl: ?
• Italiano:  Latte di gallina a fiori penduli 
• Svenska: Aftonstjärna
• Norsk: Nikkestjerne
• Dansk: Nikkende Fuglemælk

De Engelse naam is Drooping Star-of-Bethlehem. Drooping betekent "hangende". In het Midden-Oosten, met name in het oude Palestina en in Syrië, golden de lelies (Vogelmelk is een lelieachtige) als het symbool van zuiverheid, onschuld en maagdelijkheid en in het voorjaar zijn er hele velden met deze stervormige plant mee bezaaid, bijvoorbeeld rond Bethlehem.

Voor de verspreiding van Knikkende vogelmelk in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Ornithogale penché. Dit is een combinatie van het eerste deel van de wetenschappelijke naam en het woord Penché wat "schuin" betekent.

De Duitse naam is Nickender Milchstern. Dit betekent "knikkkende melkster". Het woord Melk wordt bij de Nederlandse uitgelegd.

De Spaanse naam is mij onbekend. Ik zie ook geen waarnemingen in Spanje.

De Italiaanse naam is Latte di gallina a fiori penduli. Deze naam is de Italiaanse benaming voor de Nederlandse naam. Latte betekent "melk". Gallina betekent "hoendere (vogel)". Fiori betekent "bloemen" en Penduli betekent "hangende". Dus letterlijk "melk van een vogel met hangende bloemen".

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Aftonstjärna. Dit betekent "avondster". S'avonds valt deze "stervormige" plant natuurlijk extra op. De planeet Venus heet in Zweden ook Avondster als deze zichtbaar staat aan de hemel.

Voor de verspreiding van Knikkende vogelmelk in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam  is Nikkestjerne. Dit betekent "knikkende ster".

De Deense naam is Nikkende Fuglemælk. Dit betekent weer "knikkende vogelmelk".

Ecologie

Bodem
Licht beschaduwde plaatsen op vochtige, matig voedselrijke tot voedselrijke, humushoudende en vaak kalkhoudende grond (zand, zavel en klei).

Groeiplaats
Grasland (licht beschaduwde, grazige plaatsen), bossen (landgoedbossen), heggen, begraafplaatsen, parken, hellingen, wijngaarden, zeeduinen (binnenduinrand) en stadswallen.

Verspreiding

Nederland
Zeldzaam als stinsenplant in Noord- en West-Fryslân, Noord-Groningen, langs de Vecht en in de Hollandse en zeer zeldzaam in enkele laagveengebieden, Noord-Limburg, Noord-Brabant, het oosten en midden van het land en op Texel.

Vlaanderen
Niet in Vlaanderen.

Wallonië
Niet in Wallonië.

Wereld
Oorspronkelijk uit Zuidwest-Azië en Zuidoost-Europa (Bulgarije, Oost-Griekenland en West-Turkije en mogelijk een deel van Italië). Ingeburgerd in Midden- en West-Europa en in Noord-Amerika.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten