Koninginnekruid/Leverkruid (Eupatorium cannabinum)

Koninginnenkruid  is typisch voor ruigtes op rijke en vochtige, goed doorlatende bodem, zoals oevervegetaties, rietlanden, kapvlakten en duinstruwelen. Deze plant wordt in de zomer druk bezocht door vlinders, bijen, zweefvliegen en andere nectarzoekers. Naast het zeldzame Purper leverkruid (Eupatorium purpureum), een ontsnapte tuinplant, zijn dit de enige twee Koninginnekruid/Leverkruid (Eupatorium) soorten die in het wild voorkomen in Nederland. Koninginnekruid bloeit in Juli tot en met September.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Hoe komt een Nederlandse naam tot stand?

De naam koninginnekruid is een verbastering van het Duitse kunigundekraut. Deze naam kreeg de plant al in 1200 na Chr. naar aanleiding van de heilig verklaarde Kunigunde. Zij was de vrouw van keizer Hendrik ll en stierf in 1033 na Chr. Later werd zei heilig verklaard.

Koninginnenkruid wordt ook wel leverkruid genoemd, omdat het vroeger een geneesmiddel was voor geelzucht (een leverziekte). Dit is al zeer lang bekend. Al begin 16e eeuw wist Rembert Dodoens dat 'het de Lever soo dienstellijck is die men in het Latijn Hepar noemt' vandaar de naam leverkruid. Eupatorium (het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam) komt van Eu- (Grieks) dat "goed" betekent en Hepar (Grieks) dat "lever" betekent. Dus een goed, heilzaam middel bij leveraandoeningen. 

De naam leverkruid word door veel botanici gebruikt dus noem ik deze 'volksnaam' bij uitzondering.

Zie ook de wetenschappelijk verklaring.

• Frysk: Leverkrûd
• English: Hemp Agrimony
• Français: Eupatoire chanvrine
• Deutsch: Wasserdost
• Espanõl: ?
• Italiano: Canapa acquatica
• Svenska: Hampflockel
• Norsk: Hjortetrøst
• Dansk: Hjortetrøst

De Engelse naam is Hemp Agrimony. Dit betekent "hennep agrimonie". De algemene vorm van het bladeren zijn vergelijkbaar met die van de Hennep (Cannabis sativa) maar Koninginnekruid is absoluut geen familie met Hennep. Wat deze plant met Agrimonia eupatoria (Gewone agrimonie) te maken heeft is mij onbekend maar is ongetwijfeld gevolg van een verwarring. Agrimonie is ook onderdeel van een andere familie De rozenfamilie (Rosaceae) en het Koninginnekruid van de Composietenfamilie (Asteraceae). Alleen het woord Eupatoria is gelijk bij de wetenschappelijke naam van beide planten.

Voor de verspreiding van Koninginnekruid/Leverkruid in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Eupatoire chanvrine. Dit betekent "hennep eupatorium". Het is een combinatie tussen het eerste deel van de wetenschappelijke naam en het Franse woord Chanvre wat een vorm is van "hennep".

De Duitse naam is Wasserdost. Dit betekent "waterdorst".  Deze toch wel opvallende naam is vanwege het feit dat Koninginnekruid altijd te vinden is in een zeer vochtige omgeving. Dus bijvoorbeeld in een moeras of vlak langs de waterkant. De plant groeit vaak samen met Echte valeriaan (Valeriana officinalis).

De Spaanse naam is mij onbekend. Het aantal varianten is zo groot dat ik de meest gebruikte naam niet ken.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Canapa acquatica. Dit betekent (vrij vertaald) "water hennep". Canapa betekent namelijk "hennep" en aquatica is de Italiaanse benaming voor water. De stengelbladeren van Koninginnekruid hebben wat betreft vorm wel iets weg in vergelijking met die van Hennep (Cannabisativa) en de plant groeit het best in een vochtige omgeving.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Hampflockel. De naam Hamp verwijst weer naar Hampor, de Cannabis familie. Flockel is OudZweeds voor kudde/groep/samenklontering wat weer verwijst naar de verdikking in de wortelstok.

Voor de verspreiding van Koninginnekruid/Leverkruid in Zweden zie deze kaart.

De Noorse en Deense naam is het zelfde, Hjortetrøst. Dit betekent "hertentroost". Waarom is mij onbekend.

Ecologie

Bodem
Zonnige tot licht beschaduwde plaatsen op vochtige tot natte, matig voedselrijke tot voedselrijke, kalkrijke tot zwak zure grond (vrijwel alle grondsoorten, maar niet op zware zeeklei en erg schraal zand). Vaak op plekken met opgehoopt dood, plantaardig materiaal.

Groeiplaats
Moerassen (rietland en trilveen), waterkanten (o.a. langs greppels, sloten, verruigde rietkragen, hogere delen van oevers met ophopend aanspoelsel en stenen beschoeiingen), bossen (natte loofbossen en moerasbossen), bosranden, struwelen, kapvlakten, ruigten (natte ruigten), langs spoorwegen (spoorbermen), kanaalbermen, tussen straatstenen, plantsoenen, parken, recreatieterreinen en zeeduinen (kalkrijkere plekken in duinvalleien).

Verspreiding

Nederland
Algemeen, maar vrij zeldzaam in het noordelijk zeekleigebied en op de Waddeneilanden.

Vlaanderen
Algemeen.

Wallonië
Algemeen, maar zeldzaam in de Ardennen.

Wereld
Zuidwest-Azië, de Himalaya, Noordwest-Afrika en Europa. Noordelijk tot in Zuid-Scandinavië.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten