Algemeen
De Korenbloem is een lid van de composietenfamilie (Compositae of Asteraceae: beide botanische namen zijn toegestaan). De trompetvormige lintbloemen aan de rand zijn uniek voor dit lid van deze familie. De korenbloem is sinds 1968 de nationale bloem van Estland.
Het is eigenlijk niet aan het verspreidingskaartje te zien maar Korenbloem werd voor 1500 ingevoerd, zoals hierboven beschreven, en is sindsdien alleen maar achteruitgegaan (met75 % tot 100 %). De reden (en dat is overal te lezen) zijn moderne landbouwtechnieken zodat zaden van deze plant niet zomaar met het koren het land op kwamen. Toch is de plant vaak te zien want het is een van de meest voorkomende soorten als er wordt ingezaaid.
Over die zaadmengsels schreef Floron de volgende tweet:
Via zaadmengsels komen veelkleurige cultivars van Korenbloemen in de natuur terecht. Ze worden ingezaaid om bijen en andere bestuivers van nectar te voorzien. Ze zien er prachtig uit, toch? Maar kijk eens goed naar het verschil tussen de 'echte' wilde Korenbloem (foto 2) en de cultivars: wat valt je op?
De kleurige cultivars hebben een grote, volle krans van lintbloemen, waardoor ze zo geliefd zijn. Maar ze hebben veel minder buisbloemen met nectar in het midden, zodat er minder voedsel beschikbaar is voor insecten. De dikke krans maakt het ook nog eens moeilijker voor insecten om de buisbloemen te bereiken. Als insecten niet bij de buisbloemen kunnen komen, vindt er ook minder bestuiving plaats, waardoor er minder zaad wordt geproduceerd en de soort zichzelf dus niet goed in stand kan houden.
De oorspronkelijke, inheemse Korenbloem is dus veel duurzamer en past met zijn "eenvoudige" uiterlijk ook veel beter bij de behoefte van insecten. Wat ons betreft moet er beter rekening worden gehouden met dit soort factoren bij het samenstellen van zaadmengsels.
Korenbloem bloeit vanaf Juni tot en met Augustus.
Al in 1700 publiceerde de Franse botanicus Joseph Pitton de Tournefort (5 juni 1656 - 28 december 1708) een 3-delige boekenserie Institutiones Rei Herbariae met daarin een prachtige afbeelding van de bloem (delen) van deze plant.
Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.
Er komen minstens 4 Centaurea soorten in het wild voor in Nederland:
- Bergcentaurie (Centaurea montana) - algemeen/ontsnapte tuinplant
- Grote centaurie (Centaurea scabiosa) - zeldzaam/ingezaaid
- Knoopkruid (Centaurea jacea) - algemeen
- Korenbloem (Centaurea cyanus) algemeen/ingezaaid
Verklaring Nederlandse naam
Hoe komt een Nederlandse naam tot stand?
Nederlandse plantennamen zijn te vinden op een standaardlijst opgesteld door FLORON en Naturalis. Nieuwe Nederlandse namen voor wilde planten worden niet zomaar gekozen. Een comité van Nederlandse en Vlaamse taxonomen beoordeelt de voorstellen. Zelf een voorstel voor een nieuwe naam doen, mag natuurlijk. Zeker als de nieuwe soort zelf is gevonden. Iedereen vanaf Nederlands sprekend België tot aan Friesland moet tenslotte weten dat het om dezelfde plant gaat.
Vaak hebben planten al een Nederlandse naam. Dat is bijvoorbeeld het geval bij soorten die al geruime tijd in België voorkwamen, en bij cultuurgewassen. Voor namen van cultuurgewassen wordt ook gebruik gemaakt van de Standaardlijst van Nederlandse namen van cultuurplanten van NAK tuinbouw.
De commissie voor Nederlandse Plantennamen bestaat uit de volgende disciplines:
- Naturalis biodeversity center, sectie Botanie, Leiden
- Nationale Plantentuin, Meise (België), 3 personen
- FLORON Nijmegen
Zoals de naam al zegt groeide deze bloem veelvuldig tussen het koren. Maar door gebruik van zuivere granensoorten krijgt deze plant weinig kans. In heemtuinen en bermen e.d. zie je hem nog volop. Deze plant is trouwens niet inheems (hij komt hier niet van origine voor). Samen met verscheidene voedselgewassen uit Azië en Sicililië zijn de zaden richting Nederland gekomen. Al in het bronzen tijdperk heeft men de vruchten van deze plant bij Zwitserse paalwoningen gevonden. De plant is dus met o.a. het Koren ons land binnen gekomen. In veel talen komt de naam Korenbloem dan ook terug.
Meer
Zie ook de wetenschappelijk verklaring.
Namen in andere talen
- Frysk: Roggeblom
- English: Cornflower
- Français: Centaurée Bleuet
- Deutsch: Kornblume
- Espanõl: ?
- Italiano: Centaurea fiordaliso
- Svenska: Blåklint
- Norsk: Kornblom
- Dansk: Kornblomst
verklaring Buitenlandse namen
De Engelse naam is Cornflower. Dit is de Engelse benaming voor de volledige Nederlandse naam.
Voor de verspreiding van de Korenbloem in Engeland zie deze kaart.
De Franse naam is Centaurée Bleuet. Centaureé is de Franse benaming voor het eerste deel van de wetenschappelijke naam. Bluet refereert inderdaad naar de kleur blauw maar is veel meer dan dat. Waar de Grote klaproos (Papaver rhoeas) in België symbool staat voor de gevallenen in de Eerste wereldoorlog is de Korenbloem dit o.a in Frankrijk. De Korenbloem is het symbool van het geheugen en solidariteit, in Frankrijk , de veteranen , oorlogsslachtoffers, weduwen en wezen. Zie o.a. dit Wikipedia artikel. Soms wordt de Korenbloem op sommige plaatsen nog Barbeau genoemd, dit betekent "baardige" n.a.v. de haren op de knop/knoop onder de kroonbladeren, Bluet is de meest gebruikte naam. Het was onder andere de bijnaam gegeven door venters aan de nieuwkomers bij klasse soldaten in 1915 die niet de bekende rode soldatenbroek aanhadden maar de gewone blauwe broek.
De Duitse naam is Kornblume. Dit is ook de Nederlandse naam, Korenbloem.
De Spaanse naam is mij onbekend. Het aantal varianten is zo groot dat ik de meest gebruikte naam niet ken.
In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Italiaanse naam is Centaurea fiordaliso. Centaurea is de Italiaanse naam voor de eerste wetenschappelijke naam. Fior betekent "bloem" en daliso betekent "versleten door gebruik". Dit zou kunnen wijzen op het uiterlijk van de bloem. Echter ben ik deze verklaring nergens anders tegengekomen.
Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Zweedse naam is Blåklint. Dit betekent "blauwe bol". De Centaureafamilie (knoopkruiden) het in Zweden Klintar.
Voor de verspreiding van Korenbloem in Zweden zie deze kaart.
De Noorse en Deense naam is nagenoeg gelijk, Kornblom/Kornblomt. Dit betekent ook Korenbloem.
Ecologie & Verspreiding
Ecologie
Bodem
Zonnige, open plaatsen op matig droge, matig voedselrijke, kalkarme tot kalkrijke grond (zand, leem, mergel, löss, zavel en puin, niet op zware klei of veen).
Groeiplaats
Akkers (graanakkers en en steile kanten aan de rand van essen), bermen (open plaatsen), braakliggende grond, omgewerkte grond en langs spoorwegen (spoorbermen).
Verspreiding
Nederland
Vrij zeldzaam in het oosten en midden van het land en in Zuid-Limburg.
Vlaanderen
Vrij zeldzaam. Sterk achteruitgegaan.
Wallonië
Vrij zeldzaam en zeldzaam in de Ardennen. Sterk achteruitgegaan.
Wereld
Alle werelddelen, in gebieden met een gematigd klimaat. Korenbloem komt oorspronkelijk uit het oostelijke Middellandse Zeegebied en Zuidwest-Azië.
Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Verspreiding Korenbloem
FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten
