Algemeen
Kruisblad gentiaan is een zeer zeldzame Gentiaansoort in Nederland. De plant is eigenlijk alleen in de Zuid-Hollandse duinen te vinden en op twee andere plekken in Nederland. Deze plekken worden uitgelegd bij Ecologie & Verspreiding. Kruisbladgentiaan bloeit in Juni, Juli en Augustus.
Er komen minstens 5 Gentiaan (Gentiana) soorten in het wild voor in Nederland:
- Draadgentiaan Cicendia filiformis) - zeldzaam
- Klokjesgentiaan (Gentiana pneumonanthe) - algemeen
- Kruisbladgentiaan (Gentiana cruciata) - zeer zeldzaam
- Veldgentiaan (Gentianella campestris subs. campestris) - zeer zeldzaam
- Slanke gentiaan (Gentianella amarella) - zeer zeldzaam
Verklaring
Natuurlijk duidt Kruisblad op de manier hoe de bladeren staan ten opzichte van de stengel.
Gentiaan komt van Gentiana en verwijst naar de familie waartoe deze plant behoort (de gentiaanfamilie (Gentianaceae). Volgens het Nederlands Etymologisch Woordenboek komt gentiaan misschien illyr (in het Latijn Illyricumen en het besloeg heel de Adriatische kuststrook van het vroegere Joegoslavië en het huidige Albanië.. De herkomst dat beschreven staat bij het verhaal van Plinius, dat de plant door de koning der Illyriërs Genti(u)s ontdekt zou zijn is niet meer dan volksetymologie. Alhoewel in het Cruijdeboeck deel 3 capitel 12, bladzijde 367-368 van Rembert Dodoens staat doodleuk "Gentius Coninck van Illyrien heeft dit cruyt ierst ghevonden ende tot den gebruyck der medecynen ghebrocht/ ende daer om worddet naer sijnen naem Gentiana ghenaempt."
Meer
Zie ook de wetenschappelijke verklaring.
Namen in andere talen
- English: Cross-leaved Gentian
- Français: Gentiane croisette
- Deutsch: Kreuz-Enzian
- Espanõl: ?
- Italiano:Genziana minore
- Svenska: korsgentiana
- Norsk: ?
- Dansk: Kors-ensian
verklaring Buitenlandse namen
De Engelse naam is Cross-leaved Gentian. Dit betekent "kruisbladgentiaan", het zelfde als de Nederlandse naam. Deze soort komt niet voor in Engeland. Wel komen er 4 andere soorten Gentianen voor in Engeland. De Kochs gentiaan/Koch's gentian (Gentiana acaulis), Klokjesgentiaan/Marsh gentian (Gentiana pneumonanthe), het zeer zeldzame Voorjaarsgentiaan/Spring gentian (Gentiana verna) en de Slanke gentiaan/Autumn gentian (Gentianella amarella).
Voor de verspreiding van De Kochs gentiaan in Engeland zie deze kaart.
Voor de verspreiding van het Klokjesgentiaan in Engeland zie deze kaart.
Voor de verspreiding van de Voorjaarsgentiaan in Engeland zie deze kaart.
Voor de verspreiding van de Slanke gentiaan in Engeland zie deze kaart.
De Spaanse naam is mij onbekend.
In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Italiaanse naam is Genziana minore. Dit betekent "kleine Gentiaan". Deze plant is echter niet veel kleiner dan andere Gentianen en is dan ook waarschijnlijk puur ter onderscheid van andere planten.
Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Franse naam is Gentiane croisette. Dit betekent ook "kruisbladgentiaan".
De Duitse naam is Kreuz-Enzian. Dit betekent ook weer "kruisbladgentiaan".
De Zweedse naam is korsgentiana. Dit betekent "kruisgentiaan".
Voor de verspreiding van Kruisbladgentiaan in Zweden zie deze kaart.
De Noorse naam is mij onbekend. Ik zie ook geen waarnemingen in Noorwegen
De Deense naam is Kors-ensian. Dit betekent "kruisgentiaan net als de Zweedse naam.
Ecologie & Verspreing
Ecologie
Bodem
Zonnige, soms licht beschaduwde plaatsen op droge, humeuze, voedselarme, kalkrijke grond (duinzand en mergel).
Groeiplaats
Zeeduinen (begroeide noord-hellingen en duinvalleien), hellingen van nieuw gegraven sprangen, langs struwelen, bosranden en grasland (kalkgrasland).
Verspreiding
Nederland
Zeldzaam. Oorspronkelijk alleen in de duinen tussen Egmond en Voorne. Nu ook op enkele andere plaatsen.
Vlaanderen
Niet in Vlaanderen.
Wallonië
Zeldzaam tot zeer zeldzaam in het Maasgebied en in de zuidelijke Ardennen.
Wereld
Van Noordoost-Spanje door Midden- en Oost-Europa tot in de Kaukasus en West-Siberië. De noordwestgrens van het verspreidingsgebied loopt over het Belgische deel van de Sint Pietersberg, met als voorpost het Nederlandse duingebied.
Verspreiding Kruisbladgentiaan
FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten