Kuifvleugeltjesbloem (Polygala comosa)

Dit is de zeldzaamste van de drie vleugeltjesbloemen in Nederland. Deze plant is alleen in Zuid-Limburg te vinden. De Gewone vleugeltjesbloem (Polygala vulgaris) en de Liggende vleugeltjesbloem (Polygala serpyllifolia) zijn nog op andere plekken in Nederland waargenomen. Maar deze soorten zijn toch ook behoorlijk zeldzaam. Mocht je het geluk er een te vinden dan helpt een goede flora je op weg welke soort het is. Want al deze planten lijken best veel op elkaar. En heel opvallend, alle 3 de soorten komen ook voor als witte variant! Kuifvleugeltjesbloem bloeit in Mei, Juni en Juli

Er komen dus 3 Vleugeltjesbloem (Poygala) soorten in het wild voor in Nederland:

• Gewone vleugeltjesbloem (Polygala vulgaris) - vrij zeldzaam
• Kuifvleugeltjesbloem (Polygala comosa) - zeer zeldzaam
• Liggende vleugeltjesbloem (Polygala serpyllifolia) - vrij zeldzaam

De naam Kuif heeft de plant te danken aan de boven de bloemknoppen uitstekende schutbladen, die zo aan de top van de bloeiwijze een kuif vormen en de twee kelkblaadjes die een vleugel vormen.

Bij een vleugeltjesbloem heb je bij de vorm van de kroonblaadjes het idee dat de plant zo zou wegvliegen. Door de wijkende blauw/paarse blaadjes lijkt het of dit plantje vleugels heeft.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring

• English: Tufted milkwort
• Français: Polygala chevelu
• Deutsch: Schopfige Kreuzblume
• Espanõl: ?
• Italiano: Poligala chiomata
• Svenska: Toppjungfrulin
• Norsk: Toppblåfjør 
• Dansk: Top-Mælkeurt

De Engelse naam is Tufted milkwort. Het woord Getuft komt uit de tapijt industrie. Het geeft aan de techniek aan om hoogpolig tapijt te maken. Ik neem aan dat dit slaat op de kuif van deze plant.  Milkwort is het de Engelse benaming voor het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam. Wort wordt over het algemeen in het Engels gebruikt voor een plant die geneeskrachtige werkingen heeft of waardevol is als voedsel.

Ik zie ook geen waarnemingen in Engeland.

De Franse naam is Polygala chevelu. Polugala is de Engelse benaming voor het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam. Chevlu betekend "harig", een variant op Kuif.

De Duitse naam is Schopfige Kreuzblume. Dit betekent "getufte kruisbloem". Het woord Getuft komt uit de tapijt industrie. Het geeft aan de techniek aan om hoogpolig tapijt te maken. Ik neem aan dat dit slaat op de kuif van deze plant. Voor Kreuzblume zijn twee verklaringen:

1. Voordat Carl Linnaeus het plantenrijk opnieuw indeelde werden de soorten Bauhin Polygala ssp. flore albo + Polygala ch. en Chamaebuxus flore Coluteae (oude namen voor de Vleugeltjesbloem) ingedeeld tot de Kruisbloemenfamilie (Cruciferae of Brassicaceae: beide namen zijn toegestaan).
2. Als je de bloemetjes op zijn kop bekijkt zie je een kruisje i.p.v. vleugeltjes.

De Spaanse naam is mij onbekend. Er zijn ook geen waarnemingen in Spanje.

De Italiaanse naam is Poligala chiomata. Poligala is de Italiaanse benaming voor het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam. chiomata betekent "harige kruin/lang haar dragend". Natuurlijk slaat dit ook op de "kuif" van de plant.

De Zweedse naam is Toppjungfrulin. Dit betekent "top maagd Maria vlas". Oorspronkelijk heette de plant Freya's haar, maar na de kerstening in Scandinavië werd de naam vervangen vervangen door Maagd Maria. De toevoeging vlas kreeg de plant vanwege de blauwe kleur die overeen komt met die van Vlas (Linum usitatissimum). Het voorvoegsel Topp is puur ter onderscheid met de Gewone vleugeltjesbloem (Polygala vulgaris) die in Zweden Jungfrulinn heet.

De Noorse naam is Toppblåfjør  Dit betekent "top blauwe veer", dus lijkt deze naam op de Nederlandse naam. Het woord Topp is toegevoegd ter onderscheid omdat in Noorwegen o.a de Bittere vleugeltjesbloem (Polygala amara subsp. amarella) voor komt die Bitterblåfjær heet.

De Deense naam is Top-Mælkeurt. Dit betekent eigenlijk "top algemene melk eurt". Mælkeurt is de Deense benaming voor het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam.  Ört/eurt/urt is de Scandinavische term voor "kruid". Het woord Top is toegevoegd ter onderscheid.

Ecologie

Bodem
Zonnige, warme, vaak iets open plaatsen op droge tot matig vochtige, voedselarme, kalkrijke, meestal stenige grond (mergel en stenige plaatsen).

Groeiplaats
Grasland (grazige, op het zuiden gerichte kalkhellingen en kalkgrasland) en niet meer gebruikte akkers.

Verspreiding

Nederland
Zeer zeldzaam in Zuid-Limburg.

Vlaanderen
Voor het laatst gevonden in 1974.

Wallonië
Vrij zeldzaam in Lotharingen en zeldzaam in het Maasgebied.

Wereld
Midden-Azië en Zuid- en Midden-Europa. Noordwestelijk tot in Nederland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten