Algemeen
Wat niet iedereen weet is dat de Maretak een Halfparasiet is. De gastheer waar de maretak op groeit heeft er nagenoeg geen last van. De plant gebruikt alleen de bruikbare voedingsstoffen. Het is een zogenaamde Epifyt. Dit is Grieks en betekent "op iets groeiend". Maretak is voornamelijk te vinden in Populieren, (hoogstam) appelbomen, Robinia's en Meidoorns.
Maretak is voornamelijk te vinden in Zuid-Limburg. Maar ook steeds meer op andere plekken zoals op het Floron verspreidingskaartje goed te zien is. Ook is te zien aan de gele stippen dat Maretak veelvuldig wordt "ingezaaid". Alleen de vrouwelijke bloemen vormen zich tot de typerende witte bessen. Maretak is de enige Viscum-soort die in het wild voorkomt in Nederland. De plant komt vaak voor in de Griekse mythologie, Bijbelverhalen (Mistletoe) en natuurlijk in de verhalen van Asterix en Obelix.
De plant wordt o.a. door de Grote Lijster gegeten. Deze vogel zorgt voornamelijk voor de verspreiding. De vrucht wordt dan in één keer opgegeten en de kleverige uitwerpselen komen dan als zogenaamde parelsnoeren (gewoon kleverige vogelpoep) op de takken terecht. De Lijster veegt ook nog het vruchtvlees van zijn snavel af aan de takken, vandaar ook die andere naam Vogellijm. Zo wordt de plant verspreid. Ook Zwartkoppen en Pestvogels eten deze bessen zij zorgen echter niet of nauwelijks voor verspreiding. Maretak bloeit vroeg, in Maart, April en Mei.
Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.
Verklaring Nederlandse naam
In 'Mare' herken je eenzelfde stam als in nacht'merrie'. De mare is het kwaad, een boze invloed. De plant werd geacht het kwaad te verjagen, en dat is één van de achtergronden van het gebruik om maretak in huis op te hangen. Nachtmerrie bestaat niet alleen in het Germaans maar komt ook in het Engels voor als nightmare, met dezelfde schrijfwijze als in maretak. Ook in het Iers bestaat het woord morrîgain dat koningin der demonen betekent. Mare- schijnt te horen in de groep van het woord murw (zacht, week). Mare wordt ook gebruikt in de betekenis van verhaal, boodschap of slechte tijding.
Het woord tak verwijst naar de houtachtige stengels van de plant
Meer
Zie ook de wetenschappelijke verklaring.
Namen in andere talen
- Frysk: Mistel
- English: Mistletoe
- Français: Gui
- Deutsch: Mistel
- Espanõl: Muérdago blanco
- Italiano: Vischio
- Svenska: Mistel
- Norsk: Misteltein
- Dansk: Mistelten
verklaring Buitenlandse namen
De Engelse naam is Mistletoe. Het woord Mistleto' is afgeleid van de oudere vorm Mistle dat is afgeleid van het Oud-Engels woord tãn en betekent "tak". Mistle is gebruikelijk Germaans (In het Oudhoogduits Mistil, in het Middelhoogduits Mistel, in het Oude Engels Mistel en het Oudnoors mistil). Verder etymologie is onzeker.
Voor de verspreiding van het Maretak/Vogellijm in Engeland zie deze kaart.
De Franse naam is Gui. Letterlijk betekent dit "boom". Maar hier wordt absoluut de boom bedoeld waarop Maretak parasiteert (het is een halfparasiet). Sterker nog, deze plant overleeft het niet zonder een boom. Of dit nu Europees of hardhout is!
De Duitse naam is Mistel. Dit is het eerste deel van de Engelse naam.
De Spaanse naam is muérdago blanco. De betekenis hiervan is iets wat moeilijk. Soms is te vinden dat Muérdago afgeleid is uit het latijn en letterlijk "blad van de dood" betekent. Dit is vreemd want Maretak is een halfparasiet. Dat betekent dat de gastheer/mevrouw er geen last van heeft, laat staan dood gaat. Mijn inziens is Maretak zelf ook niet giftig. Er wordt ook gezegd dat muérdago van het baskische Muir-Tako komt, dat betekent ook maretak.
In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Italiaanse naam is vischio. Dit komt van vischioso en dit betekent "kleverig". Uiteraard verwijst deze naam naar de kleverige bessen. Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. De hier genoemde naam kan ook nog varianten hebben.
Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Zweedse, Noorse en de Deense naam is nagenoeg gelijk, Mistel/Mistelten/Mistelten. Ook deze zijn het zelfde als de Engelse naam.
Voor de verspreiding van Maretak/Vogellijm in Zweden zie deze kaart.
Ecologie & Verspreiding
Ecologie
Bodem
Zonnige plaatsen boven in loofbomen op kalkrijke grond (mergel en zand). Deze halfparasiet woekert het meest op Zwarte populier, Canadese populier (Canada populier), Appel, Robinia en soms op Eenstijlige meidoorn.
Groeiplaats
In bomen in boomgaarden, bosranden en in vrijstaande bomen.
Verspreiding
Nederland
Plaatselijk vrij algemeen in Zuid-Limburg en zeer zeldzaam in het oosten en midden en in de kalkrijke duinen.
Vlaanderen
Zeldzaam, maar plaatselijk vrij algemeen in het oosten van de Leemstreek, het zuidelijke deel van de Maasvallei en in de Voerstreek.
Wallonië
Plaatselijk vrij algemeen in het zuiden en zeldzaam in de Ardennen.
Wereld
Gematigde streken in Europa, Azië en Noordwest-Afrika.
Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Verspreiding Maretak/Vogellijm
FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten
