Nachtkoekoeksbloem (Silene noctiflora)

Ondanks dat de Nachtkoekoeksbloem een best wel zeldzame plant is wil ik hem toch benoemen. De plant is nog op één plek te vinden in Zuid-Limburg. Op het Floron verspreidingskaartje is goed te zien dat de plant ook elders wordt waargenomen, maar nergens vestigt de Nachtkoekoeksbloem zich permanent. Voor zover ik weet zijn er niet veel soorten planten die pas na zonsondergang gaat bloeien. De Teunisbloem is bijvoorbeeld ook een avondbloeier. Die Teunisbloem en deze Koekoeksbloem zijn trouwens absoluut geen familie. Nachtkoekoeksbloem bloeit in Juni tot en met de herfst.

Er komen minstens negen soorten Silenes soorten in het wild voor in Nederland:

• Avondkoekoeksbloem (Silene latifolia subsp. alba) - algemeen
• Blaassilene (Silene vulgaris) - algemeen/veel ingezaaid
• Dagkoekoeksbloem (Silene dioica) - algemeen
• Echte koekoeksbloem (Silene flos-cuculi) - algemeen
• Kegelsilene (Silene conica) - zeldzaam/soms ingezaaid
• Nachtkoekoeksbloem (Silene noctiflora) - zeldzaam
• Nachtsilene (Silene nutans - zeldzaam
• Pekbloem (Silene armeria) - algemeen/verwilderd
• Prikneus (Silene coronaria) - algemeen/exoot

Het woord Nacht wordt hierboven uitgelegd.

Er zijn twee verklaringen voor het woord koekoek;

• De naam koekoek dankt de plant aan het feit dat men dacht dat de koekoek deze plant bezocht en erop spuugde. In werkelijkheid was het het schuim" van de schuimcicade die daar zijn nest had. In veel bladoksels zie je "schuim" achtergelaten door dit insect wat vroeger koekoekspog heette.
• Een andere verklaring is dat de bloei van deze plant samenvalt met de terugkeer van de koekoek.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring

• Frysk: Klaaikoekútsblom
• English: Night-flowering Catchfly
• Français: Silène de nuit
• Deutsch: Acker-Lichtnelke
• Espanõl: ?
• Italiano: Fior di notte
• Svenska: Nattglim
• Norsk: Nattsmelle
• Dansk: Nat-Limurt

De Engelse naam is Night-flowering Catchfly. Night-flowering betekent natuurlijk "nachtbloeiend". In tegenstelling tot de Avondkoekoeksbloem (Silene latifolia subsp. alba) en de Dagkoekoeksbloem (Silene dioica) gaat deze plant pas echt s'avonds en s'nachts bloeien. Catchfly betekent "vliegenvanger. Niet dat deze plant actief vliegen vangt maar omdat hij erg attractief is voor vliegen (en andere insecten), speciaal de snuitvlieg (Rhingia campestris).

De Franse naam is Silène de nuit. Dit betekent "Silene van de nacht". De Nachtkoekoeksbloem is een Silene-soort.

De Duitse naam is Acker-Lichtnelke. Acker betekent "akker". Deze naam zegt eigenlijk dat de plant geen hoge eisen stelt aan de bodemsamenstelling en overal kan voorkomen. Lichtnelke bestaat uit twee delen. Licht betekent natuurlijk "licht/helder" en Melke  betekent "Anjerfamilie". Lichtnelke is echter een basisnaam. Het woord Licht betekent in dit geval "overdag/in het (zon) licht omdat deze (basis) naam geld voor de Dagkoekoeksbloem (Silene dioica), in tegenstelling tot de Avondkoekoeksbloem (Silene latifolia subsp. alba) en de Nachtkoekoeksbloem (Silene noctiflora). De Dagkoekoeksbloem heet ter onderscheid Rote lichtnelke, de Avondkoekoeksbloem Weiße lichtnelke. en de Nachtkoekoeksbloem Acker-lichtnelke

De Spaanse naam is mij onbekend. Er zijn ook niet of nauwelijks waarnemingen in Spanje.

De Italiaanse naam is Sile fior di notte. Dit betekent Silene-bloem van de nacht.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Nattglim. Natt betekent "nacht". Glimm betekent "(wit) verschijnsel".

De Noorse naam is Nattsmelle. Dit betekent "nachtgeurende". De plant lijkt S'nachts een lichte geur te verspreiden, alhoewel ik dit nog nauwelijks gelezen heb. Misschien is deze geur duidelijker voor insecten.

De Deense naam is Nat-Limurt. Dit betekent "nacht lijmkruid". De naam lijmkruid komt soms ook bij sommige Duitse namen o.a. Blaassilene (Silene vulgaris). Waarom deze naam is mij nog onbekend.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen (pionier) op vochtige tot matig droge, matig voedselrijke tot voedselrijke, meestal kalkrijke, omgewerkte grond (vooral op klei, maar soms op zand of zavel).

Groeiplaats
Akkers (graanakkers), langs spoorwegen (spoorwegterreinen), zeeduinen, stortplaatsen, ruderale plaatsen, omgewerkte bermen en andere omgewerkte plaatsen.

Verspreiding

Nederland
Zeldzaam in kleigebieden in het noorden van Groningen en Fryslân. Elders zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Zeer zeldzaam. Waarschijnlijk alleen nog adventief (tijdelijk).

Wallonië
Zeer zeldzaam in het Maasgebied. Na 1990 nog slechts op twee plaatsen gevonden.

Wereld
Midden- en Oost- Europa, oostelijk tot in Midden-Azië. In West-Europa alleen plaatselijk. Ingeburgerd in Noord-Amerika en Nieuw-Zeeland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten