Poppenorchis (Orchis anthropophora)

Dit is een typische orchis. Brede bladeren, kale stengel met bloemen die, inderdaad, poppetjes lijken (zie de verklaring). Omdat de uiterste groeiplaats tot Nederland komt zal je hem alleen in Zuid-limburg en Zeeland tegen komen. Ook op Oost Voorne (Zuid-holland) en Haarlem (Noord-Holland) is deze Poppenorchis waargenomen. Maar de kans dat je hem elders waarneemt is vrijwel nihil. Hij lijkt ook, in bloei, op geen enkel andere plant. Poppenorchis bloeit alleen in Mei en Juni.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Op de onderstaande lijst staan 26 soorten orchideeën. De meeste zijn, zoals hierboven genoemd, zeer zeldzaam tot zeldzaam. Sommige zijn zelfs algemeen. Maar alle zijn waargenomen in Nederland. Soms alleen in het puntje van Zuid-Limburg, soms enkel op de waddeneilanden en soms verspreid over een deel van het land. Zoals ook hierboven beschreven staat gebeurt het vaak dat orchideeën kruisen met andere soorten. Er ontstaan dan zogenaamde hybride soorten. Deze staan niet in de lijst.

• Aapjesorchis (Orchis simia)
• Bijenorchis (Ophrys apifera)
• Bokkenorchis (Himantoglossum hircinum)
• Bosorchis (Dactylorhiza fuchsii)
• Brede orchis (Dactylorhiza majalis)
• Brede wespenorchis (Epipactis helleborine subsp. helleborine)
• Bruinrode wespenorchis (Epipactis atrorubens)
• Dennenorchis (Goodyera repens)
• Duinwespenorchis (Epipactis helleborine subsp. neerlandica)
• Gevlekte orchis (Dactylorhiza maculata)
• Groenknolorchis (Liparis loeseli)
• Grote keverorchis (Neottia/Listera ovata)
• Harlekijn (Anacamptis morio/Orchis morio)
• Herfstschroeforchis (Spiranthes spiralis)
• Hondskruid (Anacamptis pyramidalis)
• Honing orchis (Herminium monorchis)
• Hyacintorchis (Himantoglossum robertianum)
• Kleine keverorchis (Neottia cordata)
• Mannetjesorchis (Orchis mascula)
• Poppenorchis (Orchis anthropophora)
• Purperorchis (Orchis purpurea)
• Rietorchis (Dactiloryza majalis subs.praetermissa)
• Soldaatje (Orchis militaris)
• Veenmosorchis (Hammarbya paludosa)
• Vliegenorchis (Ophrys insectifera subsp. insectifera)
• Welriekende nachtorchis (Platanthera bifolia)

Omdat het niet altijd even makkelijk is een Orchis op naam te brengen staat er op de site van Floron een handige zoekkaart.

De bloem van de plant heeft twee zijslippen en een langere aan de top in tweeën gespleten middenslip. Samen hebben zij de vorm van een poppetje met afhangende ledematen.

De naam Orchis komt van het Griekse όρχις en betekent "testikel/teelbal". Het woord Orchis werd voor het eerst gebruikt door de Griekse filosoof en botanicus Theophrastus (371/372 - 287/286 v.Chr.) in zijn boek De historia plantarum (Dit betekent "De natuurlijke geschiedenis van planten"). Testikel/teelbal omdat veel planten uit de Orchis familie twee wortelknollen hebben. Deze knollen lijken op testikels.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring.

• English: Man Orchid
• Français: Orchis Homme-pendu
• Deutsch: Ohnsporn
• Espanõl: Orquídea hombre
• Italiano: Orchide ballerina
• Svenska: Spökyxne

De Engelse naam is Man Orchid. Dit betekent "man(netjes)orchis. In Engeland is het poppetje een mannetje, leuk! Wat wij Mannetjesorchis (Orchis mascula) noemen heet in Engeland Early-purple Orchid.

Voor de verspreiding van de Poppenorchis in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Orchis Homme-pendu. Dit is een combinatie van het tweede deel van de Nederlandse naam en de woorden Homme-pendu wat "opgehangen mannetje" betekent.

De Duitse naam is Ohnsporn. Dit is de Duitse benaming voor het eerste deel van de wetenschappelijke naam.

De Spaanse naam is Orquídea hombre. Dit betekent weer "man(netjes)orchis" net zoals de Engelse naam. Wat wij Mannetjesorchis (Orchis mascula) noemen heet in Spanje Satirión manchado

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is La Ballerina. In Italië is het dus geen poppetje of mannetje maar een gracieuze ballerina. Er zijn twee Italiaanse namen.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Spökyxne. De betekenis voor dit woord is mij nog onbekend.

Deze soort komt niet voor in Zweden

Ecologie

Bodem
Zonnige tot half-beschaduwde plaatsen op matig droge, voedselarme, kalkrijke, humeuze grond (zand en mergel).

Groeiplaats
Grasland (kortblijvend kalkgrasland), zeeduinen (duingrasland en langs paden in duinstruweel), perceelscheidingen, afgravingen (verlaten groeven), hellingen, struwelen (open plaatsen), bosranden (kalkrijke zomen) en plaatsen waar struwelen gerooid zijn.

Verspreiding

Nederland
Zeer zeldzaam in Zuid-Limburg en in de duinen bij IJmuiden en mogelijk nog op Voorne.

Vlaanderen
Zeer zeldzaam in de Voerstreek. De groeiplaats in de duinen is hoogstwaarschijnlijk verdwenen. Vroeger ook in Brabant.

Wallonië
Zeldzaam op het Waalse deel van de Sint-Pietersberg en in de Famenne en de Gaume.

Wereld
In Noord-Afrika, Zuidwest-Azië en in Zuid, Midden- en West-Europa. Noordelijk tot in Midden-Duitsland, Nederland en Midden-Engeland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Laat ze staan!

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten