Slanke kaardenbol (Dipsacus strigosus)

De grote reden dat de Slanke kaardenbol op deze site staat is dat de plant de verwilderde/ingeburgerde variant is van onze inheemse Kleine kaardenbol (Dipsacus pilosus). De Slanke kaardenbol is relatief jong en is en via Rusland in 2000 ons land is binnen gekomen. Persoonlijk ken ik de plant van de heemtuin in Utrecht maar de echte wilde populatie is nog niet goed in kaart gebracht. Mede omdat Slanke- en Kleine kaardenbol niet gek veel van elkaar verschillen. Het bloemhoofdje van de Kleine kaardenbol is iets groter. Maar grootte is wat mij betreft geen determinatiekenmerk. Het enige echt opvallende kenmerk is dat helmknopjes van de meeldraden van Slanke kaardenbol geel tot groen zijn en die van de Kleine kaardenbol zwart/violet. Slanke kaardenbol bloeit in Juni tot en met Augustus.

Er komen in Nederland minstens 4 Kaardenbol (Dipsacus) soorten in het wild voor in Nederland:

• Grote kaardebol (Dipsacus fullonum) - algemeen
• Kleine kaardenbol (Dipsacus pilosus) - vrij zeldzaam
• Slipblad kaardenbol (Dipsacus laciniatus) - vrij zeldzaam
• Slanke kaardenbol (Dipsacus strigosus) - zeldzaam

Het woord Slanke is mijn inziens meer ter onderscheid dan functioneel. Er zijn geen kenmerken juist bij deze plant te vinden die de naam recht toe doen.

De gedroogde hoofdjes van de plant werden vroeger gebruikt om de wol te kaarden (distelen).Hiertoe werden een aantal van deze kaardebollen in een kruisvormige, houten houder bevestigd. De stroschubben dienden daarbij als de tanden van een kam.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring

• Frysk: ?
• English: ?
• Français: Cardère raide
• Deutsch: Schlanke Karde
• Espanõl: ?
• Italiano: ?
• Svenska: Sträv kardvädd
• Norsk: Lodnekardeborre
• Dansk: Pindsvin-Kartebolle

De Engelse naam is Yellow flowered teasel. Dit betekent "geelbloemige kaardenbol. Hier word dus niet de kleur van de kroonbladen mee bedoeld maar de kleur van de helmknopjes

Voor de verspreiding van Slanke kaardenbol in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Cardère raide. Dit betekent Stijve kaardenbol.

De Duitse naam is Schlanke Karde. Dit is de Duitse benaming voor min of meer de volledige Nederlandse naam.

Voor de verspreiding van ? in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is mij onbekend. Ik weet niet of de plant ooit is waargenomen in Spanje

De Italiaanse naam is mij onbekend. Ik weet niet of de plant ooit is waargenomen in Italië

De Zweedse naam is Sträv kardvädd. Sträv betekent "ruw".  Kard komt van Karda en betekent kaardgereedschap voor wol, katoenteelt voor het opruwen van stof. De herkomst van de naam Vädd is onzeker.

Voor de verspreiding van Slanke kaardenbol in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Lodnekardeborre. Lodne betekent "donzig", verwijzend naar het harig karakter van de plant? Kardeborre is een combinatie van het werkwoord "Karde", wat betekent "het kaarden van wol", en "Borre", Dit is eigenlijk de naam voor Arctium lappa (Grote klit en in het Engels Burdock). Hiermee wordt in het algemeen een bol met stekels mee bedoeld. Dus een klit om wol mee te kaarden.

De Deense naam is Pindsvin-Kartebolle. Pindsvin betekent "egel". En Kartebolle natuurlijk Kaardenbol, een leuk woord ter onderscheid van andere soorten.

Ecologie & verspreidingDipsacus strigosus groeit op schone, voedselrijke grond in vochtige loofbossen, struwelen, bosranden, ruigten, bermen, langs rivieren, kanalen, weteringen, sloten, beken, plasjes, op braakliggende terreinen, heidegebieden en ruderale gebieden. Dipsacus strigosus komt in Nederland voor in en rond de Biesbosch, stedelijk Utrecht en omgeving, de Gelderse Poort en omgeving, oostelijk Noord-Brabant met aangrenzend Limburg en het oosten van Zuid-Limburg. Dipsacus strigosus komt oorspronkelijk uit Zuid-Rusland. Nadat de soort lange tijd over het hoofd was gezien werd zij na de eeuwwisseling in 2012 voor het eerst in Nederland herkend. De verspreiding is nog onvoldoende bekend. Dipsacus strigosus kan verward worden met Kleine kaardebol. De belangrijkste onderscheidende kenmerken zijn de grootte van het bloemhoofdje (tot 3,0 tot 4,0 cm bij Dipsacus strigosus) en de kleur van de helmknopjes (bleek geel tot groen bij Dipsacus strigosus). Mogelijk bevinden zich onder oudere waarnemingen van Kleine kaardebol nog waarnemingen van Dipsacus strigosus.

CC-BY-SA 3.0 Niko Buiten, 2014

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten