Valkruid/Wolverlei (Arnica montana)

Als er ergens veel in de alternatieve geneeswijze wordt gesproken dan is over Arnica (Valkruid/Wolverlei) wel. Boeken vol zijn er over geschreven. Of het nu echt werkt is men nog niet uit. En heel interessant artikel is te vinden in de Volkskrant. Verder staat Valkruid te boek als een zeldzame soort (zie ook ecologie & verspreiding). De plant staat op de Rode lijst als bedreigd en hij wordt beschermd. Valkruid is de enige Arnica-soort die in het wild voorkomt in Nederland. Valkruid bloeit in Juni en Juli.

De naam Valkruid is ontstaan vanwege (vermeende) geneeskrachtige eigenschappen van deze plant bij spierpijn/ kneuzingen/botbreuken e.d., na Vallen dus. 

Er zij meerder verklaringen voor de naam Wolverlei:

• Wolverlei komt waarschijnlijk van het hoogduitse Wolferlei (oudhoogduits wolvisgelegena). Het eerste deel, wolf, betekent vermoedelijk "duivel". Wolfsmelk (Euphorbia) heeft ook als synoniemen Heksenmelk en Duivelsmelk. Maar in tegenstelling tot de laatste familie heeft Wolverlei wel geneeskrachtige eigenschappen. De vroegste melding van medicinaal gebruik komt van Hildegard van Bingen. In de Middeleeuwen was de plant bekend als middel voor wondbehandelingen. 
• Het komt van het Hoogduitse Wohlverleih en heeft iets met "wolf" te maken. De plant wordt als de kampioen van de wolfskrachten gezien.
• Of het is te vertalen naar het moderne Duits  „Wohl für allerlei“ dat "goed voor allerlei".

Alle delen van Valkruid zijn wel, net als bij de Wolfsmelk, wel giftig.

Het tweede deel, lei, betekent vermoedelijk  "liggen",  zodat de totale betekenis kan zijn ‘duivelsleger’, wat dan op de wortels zou slaan.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring.

• Frysk: Wylde goudsjeblom
• English: Arnica
• Français: Arnica des montagnes
• Deutsch: Berg-Wohlverleih
• Espanõl: Árnica
• Italiano: Arnica
• Svenska: Slåttergubbe
• Norsk: Solblom
• Dansk: Volverlej

De Engelse naam is Arnica. De herkomst van deze naam is onbekend.

Zover als ik kan vinden komt deze plant niet voor in Engeland.

De Franse naam is Arnica des montagnes. Dit is de Franse benaming van de volledige de wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Berg-Wohlverleih. Dit is een combinatie van het woord "berg" en de Duitse vertaling van het tweede gedeelte van wetenschappelijke naam.

De Spaanse naam is Árnica. Deze naam komt in diverse talen terug.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Arnica. Ook deze naam is gelijk aan de wetenschappelijke naam.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Slåttergubbe. Dit betekent letterlijk "maaien oude". Met maaien wordt bedoeld dat de plant werd geoogst op het moment dat de wei gemaaid moest worden. Oude komt van Senecio. Dit komt van Senex (Latijn) en betekent "grijsaard" Dit omdat de bloemen na de bloei zaden vormen die aan de bovenkant grijs zaadpluis hebben. Dit lijkt op het haar van een grijsaard.

Voor de verspreiding van Valkruid/Wolverlei in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Solblom. Dit betekent "zonnebloem". De zonnebloem (Helianthus annuus) is ook een Composiet maar een heel andere soort.

De Deense naam is Volverlej. Dit betekent weer "wolverlei".

Ecologie

Bodem
Zonnige, zelden licht beschaduwde plaatsen op matig droge tot matig vochtige, matig voedselarme, zwak zure grond. Vaak op iets voedselrijkere plekken in een voedselarme omgeving (humeus tot venig zand en keileem).

Groeiplaats
Heide (grazige heide), op zandruggen langs vennen en moerasjes, grasland (schraalland), bermen, bossen (brandplekken), langs spoorwegen (spoorbermen) en waterwinningsterreinen.

Verspreiding

Nederland
Zeldzaam in Noord- en West-Drenthe en Zuidoost-Fryslân en zeer zeldzaam in het zuidoosten van Groningen, in Overijssel en Gelderland en misschien nog op Schiermonnikoog. Vroeger ook in Utrecht, Noord-Brabant en Limburg.

Vlaanderen
Vroeger bij Lommel (begraafplaatsen) en Zonhoven. Na 1912 verdwenen uit Vlaanderen.

Wallonië
Zeldzaam in de Ardennen en Lotharingen. Het meest nog in de Hoge Ardennen.

Wereld
In Midden-Europa en het zuiden van Scandinavië. Westelijk tot in Nederland en België. In Zuidwest-Europa komt een afwijkende vorm voor.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Zeldzaam valkruid groeit in het wild in de Achterhoek

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten