Waterkruiskruid (Jacobaea aquatica/Senecio aquaticus)

In eerste instantie denk je te maken te hebben met Jakobskruiskruid (Jacobaea vulgaris/Senecio jacobaea) maar nee Waterkruiskruid is toch echt een andere soort. En als ik het Floron verspreidingskaartje zie best wel algemeen. Best wel vreemd eigenlijk, misschien toch over het hoofd gezien. Waterkruiskruid bloeit in Juni, Juli en Augustus.

Er komen minstens 11 soorten Kruiskruiden (Senecio) in Nederland in het wild voor:

• Bezemkruiskruid (Senecio inaequidens) - Algemeen
• Boskruiskruid (Senecio sylvaticus) - Algemeen
• Jakobskruiskruid (Jacobaea vulgaris/Senecio jacobaea) - Algemeen
• Klein kruiskruid (Senecio vulgaris) - Algemeen
• Kleverig kruiskruid (Senecio viscosus) - Algemeen
• Moerasandijvie (Tephroseris palustris/Senecio congestus) - Algemeen
• Moeraskruiskruid (Senecio paludosus) - Vrij zeldzaam
• Rivierkruiskruid (Senecio fluviatilis/sarracenicus) - Zeldzaam
• Schaduwkruiskruid (Senecio ovatus) - Zeldzaam
• Viltig kruiskruid (Jacobaea erucifolia/Senecio erucifolius) - Algemeen
• Waterkruiskruid (Jacobaea aquatica/Senecio aquaticus) - Algemeen

Veel planten hebben bij een deel van de Nederlandse naam de woorden Water/Moeras/Rivier gekregen. Al deze soorten kunnen dan juist daar voorkomen. Eigenlijk word hiermee gezegd dat de betreffende plant een (zeer) natte bodemsamenstelling nodig heeft. De naam dient ook vaak ter onderscheid van andere soorten.

De naam kruiskruid zou te verklaren zijn door het kruisgewijs staan van de bladeren,. Maar over het algemeen is men het ermee eens dat dit een gehoorfout is. De naam komt eigenlijk van de Duitse naam Kreuzkraut wat grijskruid (Senecio) betekent. Omdat de bloemen spoedig na het bloeien zaden vormen waaraan zich grijs zaadpluis bevindt die het geheel een grauw en vergrijsd aanzien geeft.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring

• Frysk: Miedekrúswoartel
• English: Marsh Ragwort
• Français: Séneçon aquatique
• Deutsch: Wasser-Greiskraut
• Espanõl: ?
• Italiano: Senecio acquatico
• Svenska: Vattenstånds
• Norsk: Dikesvineblom
• Dansk: Vand-Brandbæger

De Engelse naam is March Ragword. Er is een verschil tussen Marsh, Ven en Bog. Te vinden op deze site (Engels met veel reclame maar wel uitleg). Al ben ik er niet van overtuigd dat de Engelse naam van een plant echt specifiek van toepassing is op deze verschillen. Ragword is een Engelse benaming voor een Kruiskruid-soort. Rag betekent "vodde", verwijzend naar de vaak smalle kroonbladen van de bloem. Wort is de algemene benaming in Engeland voor "kruid".

De Franse naam is Séneçon aquatique. Dit is de Franse benaming voor de volledige tweede wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Wasser-Greiskraut. Dit betekent "watergrijskruid". De uitleg voor Grijskruid staat bij de verklaring van de Nederlandse naam.

De Spaanse naam is mij onbekend. Er zijn dan ook geen waarnemingen in Spanje.

De Italiaanse naam is Senecio acquatico. Dit is, net als bij de Franse naam, de Italiaanse benaming van de volledige tweede wetenschappelijke naam.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is  Vattenstånds. Dit betekent "water staande". Hiermee wordt bedoeld  dat deze plant erg opvallend omhoog groeit. Hij staat erg rechtopstaand in het veld. Net zoals bijv. Kale jonker (Cirsium palustre) waar hij trouwens absoluut geen familie van is.

De Noorse naam is Dikesvineblom. Dit betekent "modderige zwijnenbloem". Alle Senecio-soorten heten in Noorwegen Svineblom. De soort was/is nergens goed voor, zelfs niet als veevoer. Sterker nog, sommige soorten zijn behoorlijk giftig voor vee en paarden. Als plant laat het vee hem wel staan maar in gedroogd hooi eet het vee het de plant wel en kan het ernstig ziek worden. Vóór het woord Svineblom staat een woord dat aangeeft om welke soort het gaat. In dit geval Dikes omdat deze plant te vinden is in een omgeving met een vochtige bodemsamenstelling.

De Deense naam is Vand-Brandbæger. Dit betekent letterlijk "water-vuurkorf". Dit woord heeft dus betrekking op de groeiplaats en op het uiterlijk van de kelkbladen. Het woord Brandbaeger is een algemeen Deens woord dat gebruikt wordt om een Senecio soort aan te duiden. Bijna alle Senecio-soorten hebben de puntige schutbladen van de bloemkorf (de "beker" waar de bloem in zit) een zwart "aangebrand" uiteinde.

Ecologie

Bodem
Zonnige tot soms licht beschaduwde plaatsen op vochtige tot meestal natte, matig voedselrijke, weinig bemeste, humeuze, zwak zure grond (veen, slibrijk zand, leem, zavel en klei). Vaak op plekken met kwel.

Groeiplaats
Grasland (vaak 's winters tijdelijk overstroomd hooiland, weiland en nat, bemest grasland), bermen, waterkanten (o.a. langs greppels), aanspoelingsgronden, bij bronnen, polderdijken, bossen (lichte plaatsen) en grienden.

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen in laagveengebieden en vrij zeldzaam in het rivierengebied, op de Waddeneilanden, in het noordelijk zeekleigebied, in Zuidoost-Fryslân en in Drenthe. Elders zeldzaam, maar zeer zeldzaam op de Veluwe.

Vlaanderen
Zeldzaam in de Polders en in de riviervalleien. Elders zeer zeldzaam.

Wallonië
Zeldzaam in de valleien van de Samber, de Semois en de Viroin. Elders zeer zeldzaam.

Wereld
In West-, Midden- en Zuid-Europa.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten