Waterscheerling (Cicuta virosa)

De Waterscheerling staat natuurlijk bekend om zijn giftigheid. Maar dat doen Dolle kervel (Chaerophyllum tenmulum) en Gevlekte scheerling (Conium maculatum) ook, terwijl het totaal verschillende planten zijn!! Wel behoren ze allemaal tot de Schermbloemenfamilie (Apiaceae of Umbelliferae: beide wetenschappelijke namen zijn toegestaan). Maar ja, een onschuldige plant als Fluitenkruid (Anthriscus sylvestris) behoort ook tot de familie. Deze  is al uitgebloeid als de Waterscheerling nog moet beginnen met bloeien, namelijk in Juni, Juli en Augustus. Verder is het een kwestie van een goede flora.

Er komen minstens 20 soorten Schermbloemige in het wild voor in Nederland. Er vallen natuurlijk veel meer planten onder deze familie. Sommige soorten zijn Schermbloemige maar zien er heel anders uit. Sommige zijn echt zeldzaam. Op deze lijst staan alleen de vergelijkbare "witte" schermbloemige: 

• Akkerdoornzaad (Torilis arvensis) - zeer zeldzaam
• Dodemansvingers (Oenanthe crocata) - zeer zeldzaam
• Fluitenkruid (Anthriscus sylvestris) - algemeen
• Gevlekte scheerling (Conium maculatum) - vrij zeldzaam
• Gewone berenklauw (Heracleum sphondylium) - algemeen
• Gewone engelwortel (Angelica sylvestris) - algemeen
• Heelkruid (Sanicula europaea) - zeldzaam
• Heggendoornzaad (Torilis japonica) - algemeen
• Hondspeterselie (Aethusa cynapium) - algemeen
• Karwij - zeldzaam
• Kleine bevernel (Pimpinella saxifraga) - vrij zeldzaam
• Kleine watereppe (Berula erecta) - algemeen
• Melkeppe (Peucedanum palustre) - algemeen
• Pastinaak (Pastinaca sativa) - algemeen
• Pijptorkruid (Oenanthe fistulosa) - algemeen
• Reuzenberenklauw (Heracleum mantegazzianum) - algemeen
• Waterscheerling (Cicuta virosa) - vrij zeldzaam
• Watertorkruid (Oenanthe aquatica) - algemeen
• Peen (Daucus carota) - algemeen
• Zevenblad (Aegopodium podagraria) - algemeen

De plant is in of bij het water te vinden

De naam heeft te maken met het Oudnoorse Skarn (Scharrn), wat "mest" betekent. Dit omdat de plant onaangenaam ruikt.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring.

• Frysk: Stjonkwoartel
• English: Cowbane, Waterhemlock
• Français: Ciguë vireuse
• Deutsch: Wasserschierling
• Espanõl: ?
• Italiano: Cicuta acquatica
• Svenska: Sprängört
• Norsk: Selsnepe
• Dansk: Gifttyde

Er zij twee Engelse namen:

1. Cowbane. Dit betekent "koeien verderf/vergif". Naast de beruchte Gevlekte scheerling (Conium maculata) is deze Scheerling ook fataal voor het vee wat ook terug komt in deze naam.
2. Waterhemlock.  Dit betekent "water hemlock". Het woord Water is puur ter onderscheid van de Gevlekte scheerling (Conium maculatum). Maar beide planten groeien bij het water dus dit zegt niks. De herkomst van het woord Hemlock is eigenlijk niet zeker. Waarschijnlijk komt het uit het Oud-Engels. Het zou afstammen van hymlic of hemlic. Maar in ieder geval is de naam honderden jaren oud! Dat hij giftig is staat bij de Nederlandse en de wetenschappelijke naam beschreven en is haast onvermijdelijk ergens niet te lezen. Overigens heeft de naam absoluut niets te maken met de Hemlockspar (Tsuga). Deze is van het geslacht uit de dennenfamilie (Pinaceae).

Voor de verspreiding van Waterscheerling in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Ciguë vireuse. Dit is de Franse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Wasserschierling. Dit is de Duitse vertaling voor de volledige Nederlandse naam.

De Spaanse naam is mij onbekend. Er zijn dan ook niet of nauwelijks waarnemingen in Spanje.

De Italiaanse naam is Cicuta acquatica. Het is een combinatie van het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam en het woord Acquatica dat "water" betekent. De plek waar de meeste planten van deze soort te vinden zijn.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Sprängört. Letterlijk wordt dit vaak vertaald als "ontploft kruid". Bedoeld wordt hier de luchtschotten in de wortel. Je zou kunnen zeggen dat je maag/buik op ploffen staat van de hoeveelheid lucht. Ört/eurt/urt is de Scandinavische term voor "kruid".

Voor de verspreiding van Waterscheerling in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Selsnepe. Het woord Sels komt van Selsmyrene in Gudbrandsdalen (een dal in Noorwegen) waar de plant zou zijn geïntroduceerd. Nepe betekent "raap". De wortelstok heeft wel iets weg van een raap gelijkend op die van bijv. Pastinaak. Dit kan tot fatale gevolgen leiden want de wortels van de Patinaak worden gebruikt als voedsel en de wortels van Waterscheerling zijn giftig.

De Deense naam is Gifttyde. Alhoewel ik het maar een keer heb gelezen is dit de meest logische verklaring. Gift betekent "gif", want de plant is zeer giftig. Tyde is afgelijd van Tude dat "blazen" betekent. Veel Schermbloemige hebben holle stengels die je kan/kon gebruiken om een fluitje van te maken. Bijv. Fluitenkruid (Anthriscus sylvestris).

Ecologie

Bodem
Zonnige plaatsen in matig voedselrijk, zwak zuur, zoet tot zeer zwak brak, ondiep water met een zuurstofarme veenbodem.

Groeiplaats
Waterkanten en water (sloten, greppels, kanalen, plassen, vijvers en hoogveenwijken met binnendringend voedselrijker water) en moerassen (o.a. drijftillen en rietkragen).

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen in laagveengebieden en vrij zeldzaam in het oosten, noordoosten en midden van het land en in het rivierengebied. Elders zeer zeldzaam. Niet in Zeeland en Zuid-Limburg.

Vlaanderen
Zeldzaam in de Kempen en de Maasvallei. Elders zeer zeldzaam.

Wallonië
Uitgestorven.

Wereld
Koude en koel-gematigde streken op het noordelijk halfrond.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten