Algemeen
Op de foto ziet u een ingezaaid heemtuin exemplaar en dit zegt iets over het voorkomen van de Wilde akelei. Hij komt in het wild helemaal niet zo vaak voor. Vandaar dat de plant ook te boek staat als een zeldzame soort. Dit verklaart ook de vele gele stippen op het Floron verspreidingskaartje. Vaak is het een gecultiveerd (tuin) variant die men voor het eerst ziet. De tuinvariant heeft diverse kleuren en grootte, zelfs witte! (zie foto's). Er bestaan wel 120 cultuurvariëteiten naast die ene wilde variant!!!. De akelei is waarschijnlijk al sinds de late middeleeuwen een sierplant in Europese tuinen. Aangezien herbaria pas in de 17e eeuw werden gemaakt en de eerste botanische boeken pas in de 16e eeuw werden geschreven, kan een preciezere datum niet worden bepaald. Maar de plant werd al honderden jaren eerder beschreven.
Akelei vulgaris is een giftige plant. Het bevat aquilegine , een glucoside dat waterstofcyanide vrijgeeft wanneer het in het spijsverteringskanaal wordt gehydrolyseerd, door de werking van een enzym genaamd β-glucosidase .
De Wilde akelei bloeit in Mei en Juni.
In 1700 publiceerde de Franse botanicus Joseph Pitton de Tournefort (5 juni 1656 - 28 december 1708) al een 3-delige boekenserie Institutiones Rei Herbariae met daarin een prachtige afbeelding van de bloem (delen) van deze plant.
Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.
Verklaring Nederlandse naam
Hoe komt een Nederlandse naam tot stand?
Nederlandse plantennamen zijn te vinden op een standaardlijst opgesteld door FLORON en Naturalis. Nieuwe Nederlandse namen voor wilde planten worden niet zomaar gekozen. Een comité van Nederlandse en Vlaamse taxonomen beoordeelt de voorstellen. Zelf een voorstel voor een nieuwe naam doen, mag natuurlijk. Zeker als de nieuwe soort zelf is gevonden. Iedereen vanaf Nederlands sprekend België tot aan Friesland moet tenslotte weten dat het om dezelfde plant gaat.
Vaak hebben planten al een Nederlandse naam. Dat is bijvoorbeeld het geval bij soorten die al geruime tijd in België voorkwamen, en bij cultuurgewassen. Voor namen van cultuurgewassen wordt ook gebruik gemaakt van de Standaardlijst van Nederlandse namen van cultuurplanten van NAK tuinbouw.
De commissie voor Nederlandse Plantennamen bestaat uit de volgende disciplines:
- Naturalis biodeversity center, sectie Botanie, Leiden
- Nationale Plantentuin, Meise (België), 3 personen
- FLORON Nijmegen
Het woord Akelei is afgeleid van Ak (Germaans) en betekent "puntig". Dit slaat op de sporen/hauwen van de kroonbladeren bij deze plant.
Meer
Zie ook de wetenschappelijke verklaring.
Namen in andere talen
- Frysk: Akkelei
- English: Columbine
- Français: Ancolie commune
- Deutsch: Gewöhnliche Akelei
- Espanõl: ?
- Italiano: ?
- Svenska: Akleja
- Norsk: Akeleie
- Dansk: Almindelig Akeleje
verklaring Buitenlandse namen
De Engelse naam is Columbine. Deze naam komt van het Latijnse Columba dat "duif" betekent. Dit omdat er een gelijkenis is van de bloem en vijf bijeen gekropen duiven.
Voor de verspreiding van Wilde akelei in Engeland zie deze kaart
De Franse naam is Ancolie commune. Dit is de Franse benaming voor de wetenschappelijke naam.
De Duitse naam is Gewöhnliche Akelei. Dit is de Duitse vertaling van de Nederlandse naam. Alleen voor het woordtje Wilde gebruiken ze in Duitsland Gewoon.
De Spaanse en Italiaanse naam is mij onbekend. Deze plant komt in beide landen niet voor..
De Zweedse, Noorse en Deense naam is nagenoeg gelijk, Akleja/Akeleie/Almindelig Akeleje, Akelei/Akelei/Gewone akelei.
Voor de verspreiding van Wilde akelei in Zweden zie deze kaart.
Ecologie & Verspreiding
Ecologie
Bodem
Half beschaduwde plaatsen op vrij voedselarme tot matig voedselrijke, vochtige, kalkrijke, humeuze grond (mergel, zand, leem en zavel).
Groeiplaats
Bossen (lichte plekken in loofbossen, kalkrijke bossen en bij buitenplaatsen), bosranden, kreupelhout, struwelen, plantsoenen, grasland (beschaduwde plaatsen), bermen (beschaduwde plaatsen), zeeduinen, langs spoorwegen, steile kalkhellingen en waterkanten (beek- en rivieroeverwallen).
Verspreiding
Nederland
Oorspronkelijk zeer zeldzaam in Zuid-Limburg en vroeger ook in het oosten van Gelderland. Elders verwilderd en plaatselijk ingeburgerd, o.a. bij buitenplaatsen en in de duinen.
Vlaanderen
Niet in Vlaanderen.
Wallonië
Vrij zeldzaam in het Maasgebied en in de Ardennen.
Wereld
In Noordwest-Afrika en Zuid-, Midden- en Oost-Europa. Noordwestelijk tot in Nederland, België en Engeland. In Noordwest-Europa alleen als een verwilderde plant.
Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Verspreiding Wilde akelei
FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten
