Algemeen
Deze "kerstroos" bloeit niet met kerst maar pas in Januari tot en met April. Wrangwortel zie je vaak als variant in een tuin maar de wilde plant is zeer zeldzaam. Hij staat dan ook op de Rode lijst als bedreigd en is sinds 1950 met 50 % tot 75 % achteruit gegaan. Samen met Stinkend nieskruid (Helleborus foetidus) en het ook zeldzame Corsicaans nieskruid (Helleborus argutifolius) zijn dit de enige 3 Helleborus soorten die in het wild voorkomen in Nederland.
Verklaring Nederlandse naam
Er zijn twee verklaringen:
- Wrang is het droogstaan van de koeien. Dit wordt veroorzaakt door een bacterie die een ontsteking veroorzaakt in de uier die daardoor geen melk meer geeft. Vroeger werd een stukje wortel van deze plant onder de huid aangebracht om een ontsteking te veroorzaken om zo een andere ontsteking te laten overgaan
- De naam komt van een uitspraak van Eli Heimans (een leraar die veel heeft betekende voor de natuurbeleving in Nederland): "doet iemand een hap in de wortel in de mening een delicatesse voor zich te hebben, dan krijgt men het gevoel alsof zijn tong wordt rondgedraaid en uitgewrongen en de tanden met geweld achterste voren in de kaken worden gedraaid".
Meer
Zie ook de wetenschappelijke verklaring.
Namen in andere talen
Frysk: Wrangwoartel
- English: Green Hellebore
- Français: Hellébore vert
- Deutsch: Grüne Nieswurz
- Espanõl: Eléboro verde
- Italiano: Elleboro verde
- Svenska: Grön julros
- Norsk: Grøn julerose
- Dansk: Grøn nyserod
verklaring Buitenlandse namen
De Engelse naam is Green Hellebore. Dit is de Engelse vertaling van de wetenschappelijke naam. In tegenstelling tot de Kerstroos (Helleborus niger) is deze Helleborus groen van kleur, ook de bloemen dus.
Voor de verspreiding van Wrangwortel in Engeland zie deze kaart
De Franse naam is Hellébore vert. Dit is de Franse benaming voor de wetenschappelijke naam.
De Duitse naam is Grüne Nieswurz. Dit betekent "groene nieswortel". Deze naam verwijst naar een hele andere Hellebussoort, het Stinkend nieskruid (Helleborus foetidus).
De Spaanse en de Italiaanse naam is nagenoeg gelijk, Eléboro verde/Elleboro verde. Dit betekend "voorjaars Helleboris". Zoals bij algemeen genoemd bloeit deze plant vroeg. Eigenlijk al voor het voorjaar, dus van Januari tot en met April.
In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Zweedse en Noorse naam is nagenoeg gelijk, Grön julros/Grøn julerose. Dit betekent "groene kerstroos". Alle helloborus soorten heten in Zweden Julros (kerstroos).
Voor de verspreiding van Wrangwortel in Zweden zie deze kaart.
De Deense naam is Grøn nyserod. Dit betekent weer "groene nieswortel", net als de Duitse naam.
Ecologie & Verspreiding
Ecologie
Bodem
Licht beschaduwde plaatsen op vochtige, voedselarme tot matig voedselrijke, stikstofrijke, kalkrijke, lemige grond. Groeiend in dikke humuspaketten (vooral op klei en leem, maar ook wel op mergel).
Groeiplaats
Bossen (loofbossen, hellingbossen, bij buitenplaatsen en op overslaggronden), houtwallen, struwelen, gebergten, dijken (grazige en kleiige plaatsen en bij vruchtbomen), bij bronnen en bij boerderijen.
Verspreiding
Nederland
Zeer zeldzaam in het westelijke deel van het rivierengebied en in Zuid-Limburg.
Vlaanderen
Zeer zeldzaam. Het meest in de Leemstreek en in de Maasvallei.
Wallonië
Plaatselijk vrij algemeen in Lotharingen en in het Maasgebied. Zeer zeldzaam in Brabant.
Wereld
Gebergteplant uit Midden- en West-Europa. Noordelijk tot in Nederland, oostelijk tot in Oostenrijk en zuidelijk tot Noord-Italië en Noord-Spanje en Noord-Portugal.
Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Verspreiding Wrangwortel
FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten
