Algemeen
Als de Kleine veldkers (Cardamine hirsuta) en Bosveldkers (Cardamine flexuosa) een poosje in bloei staan verschijnt plotseling Zandraket. Als je vluchtig kijkt valt de plant niet op maar bij beter bekijken zie je een iets fijnere kruisbloemige dan de hiervoor genoemde soorten. De stengel is wat dunner en de ook al best wel dunne houwtjes staan schuin op de stengel.
Al in de jaren veertig van de vorige eeuw werd de Zandraket als modelorganisme in de genetica aangemerkt (‘de fruitvlieg van de botanie’). De volledige sequentiebepaling (volledige DNA bepaling) werd in 2000 voltooid . De Zandraket mag dan wel Raket heten (net als bijv. de Gewone raket (Sisymbrium officinale)) maar is wel onderdeel van een ander geslacht, het Arabidopsis-geslacht. Het is tevens de enige soort van dit geslacht dat in het wild in Nederland voor komt. Zandraket bloeit alleen in April en Mei.
Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.
Verklaring Nederlandse naam
Hoe komt een Nederlandse naam tot stand?
Nederlandse plantennamen zijn te vinden op een standaardlijst opgesteld door FLORON en Naturalis. Nieuwe Nederlandse namen voor wilde planten worden niet zomaar gekozen. Een comité van Nederlandse en Vlaamse taxonomen beoordeelt de voorstellen. Zelf een voorstel voor een nieuwe naam doen, mag natuurlijk. Zeker als de nieuwe soort zelf is gevonden. Iedereen vanaf Nederlands sprekend België tot aan Friesland moet tenslotte weten dat het om dezelfde plant gaat.
Vaak hebben planten al een Nederlandse naam. Dat is bijvoorbeeld het geval bij soorten die al geruime tijd in België voorkwamen, en bij cultuurgewassen. Voor namen van cultuurgewassen wordt ook gebruik gemaakt van de Standaardlijst van Nederlandse namen van cultuurplanten van NAK tuinbouw.
De commissie voor Nederlandse Plantennamen bestaat uit de volgende disciplines:
- Naturalis biodeversity center, sectie Botanie, Leiden
- Nationale Plantentuin, Meise (België), 3 personen
- FLORON Nijmegen
Officieel staat er bij de Floron verspreidingsatlas; Zandraket is te vinden op open en zonnige, droge tot matig vochtige, matig voedselarme tot matig voedselrijke, zwak zure tot kalkhoudende, vaak omgewerkte zandgrond en stenige plaatsen. En Ze is zeer algemeen in Nederland maar vrij zeldzaam in Zeeland, in het laagveen en in het noordelijk zeekleigebied. Maar ik woon op laagveengrond (Gouda) en hiet saat de plant massaal. Dus deze beschrijving lijkt mij een beetje achterhaald.
De naam Raket is afgeleid van het Franse Roquette. Dit is weer een verbastering van het Latijnse Eruca waarmee "een sla plant uit de Brassicaceae familie" bedoeld wordt.
Meer
Zie ook de wetenschappelijke verklaring
Namen in andere talen
- Frysk: Sânraket
- English: Thale cress
- Français: Fausse arabette de Thalius
- Deutsch: Acker-Schmalwand
- Espanõl: ?
- Italiano: Arabetta comune
- Svenska: Backtrav
- Norsk: Vårskrinneblom
- Dansk: Almindelig Gåsemad
Verklaring Buitenlandse namen
De Engelse naam is Thale cress. Dit is de Engelse benaming van een combinatie van het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam en het woord Kers. De naam Kers komt uit het oud Germaans. Het woord komt van Kresse/Kras wat een "lekkernij" betekent. De plant werd veel gegeten.
Voor de verspreiding van Zandraket in Engeland zie deze kaart.
De Franse naam is Fausse arabette de Thalius. Dit betekent 'valse Arabische/Scheefkelk van Thalius". De plant lijkt op een Arabis/Scheef kelksoort maar is het niet. Het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam Arabidopsis betekent ook “doet denken aan Arabis”. Van gedeelte Thalius is de Franse bensming voor het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam.
De Duitse naam is Acker-Schmalwand. Dit betekent "akker smalle Muur". De zandraket groeit van origine op de velden rondom akkerland. De plant lijkt op een Muur-soort (Stellaria) maar is het absoluut niet.
Voor de verspreiding van Zandraket in Duitsland zie deze kaart.
De Spaanse naam is mij onbekend.
De Italiaanse naam is Arabetta comune. Een Italiaanse variant op de Franse naam.
Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Zweedse naam is Backtrav. Back betekent officieel "terug" maar een goede vertaling zou zijn "mindere" omdat Trav de Zweedse benaming is voor een Arabis-soort (zie ook de Franse naam). Totaal wordt het dus mindere (of valse) Arabis.
Voor de verspreiding van Veldkers in Zweden zie deze kaart.
De Noorse naam is Vårskrinneblom. Dit betekent "lente buxusbloem". De plant bloeit in april en mei, dus in de lente. Die Buxusbloem snap ik niet. De twee zijn absoluut geen familie en het enkele stengelblaadje wat je ziet bij Zandraket associeer ik niet met een Buxus-struik. Dus dit gedeelte is mij onbekend.
De Deense naam is Almindelig Gåsemad. Dit betekent "gewone ganzenvoer". Of ganzen dit kregen als voer is mij onbekend.
Ecologie & Verspreiding
Ecologie
Bodem
Zonnige, open plaatsen op droge, matig voedselarme tot matig voedselrijke, zwak zure tot kalkhoudende, vaak omgewerkte grond (zand en stenige plaatsen).
Groeiplaats
Dijken, bermen, grasland (open plaatsen), akkers, plantsoenen, zeeduinen, braakliggende grond, ruderale plaatsen, muren, heggen, langs spoorwegen (spoorbermen) en tussen straatstenen.
Verspreiding
Nederland
Algemeen, maar vrij zeldzaam in Zeeland, in laagveengebieden en het noordelijk zeekleigebied.
Vlaanderen
Zeer algemeen.
Wallonië
Algemeen, maar zeldzamer in de Ardennen.
Wereld
Oorspronkelijk uit het Middellandse-Zeegebied. Nu in alle werelddelen.
Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Verspreiding Zandraket
FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten
