Algemeen
Zandweegbree is van de 7 in Nederland voorkomende Weegbree-soorten de meest zeldzame. Ondanks de naam kan de plant overal in Nederland worden waargenomen. Dat zie je ook aan de rode stippen op het verspreidingskaartje. Ondanks de naam Zandweegbree is er niet echt één concentratie , in de duinen, Zuid-Limburg, Veluwen of iets dergelijks. De plant is volgens mij makkelijk te herkennen omdat geen enkele andere Weegbree-soort er op lijkt. Alle delen zijn smaller/kleiner behalve de gehele plant. Zandweegbree bloeit in Juni tot en met de herfst.
In 1700 publiceerde de Franse botanicus Joseph Pitton de Tournefort (5 juni 1656 - 28 december 1708) al een 3-delige boekenserie Institutiones Rei Herbariae met daarin een prachtige afbeelding van de bloem (delen) van deze plant.
Er komen in Nederland minstens 7 Weegbree (Plantago) soorten in het wild voor in Nederland:
- Getande weegbree (Plantago major subsp. intermedia) - algemeen
- Grote weegbree (Plantago major subsp. major) - algemeen
- Hertshoornweegbree (Plantago coronopus) - algemeen
- Ruige weegbree (Plantago media) - vrij zeldzaam
- Smalle weegbree (Plantago lanceolata) - algemeen
- Zandweegbree (Plantago arenaria) - zeldzaam
- Zeeweegbree (Plantago maritima) - vrij zeldzaam
Verklaring Nederlandse naam
Hoe komt een Nederlandse naam tot stand?
Nederlandse plantennamen zijn te vinden op een standaardlijst opgesteld door FLORON en Naturalis. Nieuwe Nederlandse namen voor wilde planten worden niet zomaar gekozen. Een comité van Nederlandse en Vlaamse taxonomen beoordeelt de voorstellen. Zelf een voorstel voor een nieuwe naam doen, mag natuurlijk. Zeker als de nieuwe soort zelf is gevonden. Iedereen vanaf Nederlands sprekend België tot aan Friesland moet tenslotte weten dat het om dezelfde plant gaat.
Vaak hebben planten al een Nederlandse naam. Dat is bijvoorbeeld het geval bij soorten die al geruime tijd in België voorkwamen, en bij cultuurgewassen. Voor namen van cultuurgewassen wordt ook gebruik gemaakt van de Standaardlijst van Nederlandse namen van cultuurplanten van NAK tuinbouw.
De commissie voor Nederlandse Plantennamen bestaat uit de volgende disciplines:
- Naturalis biodeversity center, sectie Botanie, Leiden
- Nationale Plantentuin, Meise (België), 3 personen
- FLORON Nijmegen
De naam Zand heb ik min of meer al uitgelegd bij de paragraaf Algemeen. Er zijn veel meer voorwaarden nodig dan een zandige bodem. De plant is niet voor niets zeldzaam.
Het woord Weegbree komt van het Oudhoogduitse Wegabreita betekent eigenlijk "aan de weg groeiend". Maar in de praktijk is die weg erg breed. Deze plant produceert zaden die een gelei bezitten waardoor ze gemakkelijk aan de schoenen en voetzolen blijven plakken zodat de plant zich makkelijk verspreidt. Een Weegbree-soort is een goed voorbeeld van een tredplant.
Dit is ook het stofje dat gebruikt word om jeuk en brandnetelblaren te behandelen, door met het blad over de te behandelen plek te wrijven. Dit komt doordat het iridoïden in zich heeft, die bestaan uit aucuboside.
Meer
Zie ook de wetenschappelijke verklaring
Namen in andere talen
- Frysk: Sânweversblêd
- English: Branched plantain
- Français: Plantain des sables
- Espanõl: Plantatge arenari
- Italiano: Piantaggine delle arene
- Svenska: Sandkämpar
- Norsk: Greinkjempe
- Dansk: Grenet Vejbred
Verklaring Buitenlandse namen
De Engelse naam is Branched plantain. Dit betekent "vertakte weegbree". Zandweegbree is de enige soort met een bebladerde vertakte stengel. Het woord Plantain is de Engelse benaming voor weegbree. Het komt van de geslachtsnaam Plantago en is afgeleid van het Latijnse Planta Pedis dat "voetzool" betekent. Dit omdat men het plat tegen de bodem liggende blad met een voetzool vergeleek. Dit sloeg vooral op de Grote weegbree (Major betekent groot/breed) die met zijn brede bladeren algemeen langs wegen voorkomt. Deze soort werd de naamgever voor het gehele geslacht Weegbree, ook voor soorten met smallere bladeren zoals bijv. Smalle weegbree (Plantago lanceolata).
Voor de verspreiding van Zandweegbree in Engeland zie deze kaart.
De Franse en Duitse naam zijn in vertaling gelijk, Plantain des sables/Sand-Wegerich. Dit betekent beide "zandweegbree" gelijk aan de volledige Nederlandse naam.De Duitse naam is
Voor de verspreiding van Zandweegbree in Duitsland zie deze kaart.
De Spaanse en Italiaanse naam is nagenoeg gelijk, Plantatge arenari/Piantaggine delle arene. Dit is de Spaanse/Italiaanse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.
In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Zweedse en Noorse naam is nagenoeg gelijk, Sandkämpar/Greinkjempe. Alle Weegbreesoorten in Zweden en Noorwegen heten Kämper/Kjempe. Dit betekent "strijder". Hiermee worden de meeldraden bedoeld en/of een ander kenmerk van de plant. In dit geval bij de Zweedse naam Sandkämper dat "zandstrijder" betekent en in het geval van de Noorse naam Greinkjempe dat "takstrijder" betekent, een verwijzing naar de vertakte stengel.
Voor de verspreiding van Zandweegbree in Zweden zie deze kaart.
De Deense naam is Grenet Vejbred. Dit betekent even eens "vertakte weegbree". Vejbred is de Deense benaming voor een Weegbree-soort.
Ecologie & Verspreiding
Ecologie
Bodem
Zonnige, open plaatsen (pionier) op natte, maar ook wel op droge, matig voedselrijke grond (zand en stenige plaatsen).
Groeiplaats
Waterkanten (rivierstrandjes), zeeduinen, omgewerkte grond, ruigten (voedselrijke ruigten), opgespoten grond, haventerreinen, zandafzettingen aan de dijkvoet bij de ingang van grindgaten, bermen en langs spoorwegen (spoorwegterreinen).
Verspreiding
Nederland
Zeer zeldzaam. Het meest langs de Maas in Limburg. Ingeburgerd tussen 1900 en 1924.
Vlaanderen
Zeldzaam ingeburgerd. Het meest in de omgeving van Antwerpen.
Wallonië
Zeldzaam ingeburgerd in het dal van de Vesder. De soort werd hier oorspronkelijk aangevoerd naar wolwasserijen langs de Vesder en van daaruit verwilderde ze ook langs de Maas.
Wereld
In Zuidwest-Azië en Zuid-Europa. Ingeburgerd in grote delen van Oost- en Midden-Europa.
Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Verspreiding Zandweegbree
FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten
