Zwart tandzaad (Bidens frondosa)

O.a. aan de zaden is deze plant te determineren. Op deze langwerpige zaden (op de foto nog niet te zien) zitten twee naaldjes, bij Veerdelig is dat drie en bij Zwart tandzaad zijn dat er twee. Dit is dus de beste manier om deze twee uit elkaar te houden. Er zijn natuurlijk meer verschillen, te vinden in een flora waar al die soorten in staan. Gelukkig is er een handige determineertabel op Waarnemingen.nl die al deze soorten naast elkaar zet. Ook op verspreidngsatlas.nl is een soortgelijke tabel te vinden en enkele voorbeeldfoto's.  Zwart tandzaad bloeit pas in Augustus en September.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er minstens 6 Tandzaad (Bidens) soorten in het wild voor in Nederland:

• Knikkend tandzaad (Bidens cernua) - algemeen
• "Afrikaantjes" (Bidens pilosa) - zeer zeldzaam/verwilderde tuinplant
• Rivier tandzaad (Bidens radiata) - zeldzaam
• Smal tandzaad (Bidens connata) - algemeen
• Veerdelig tandzaad (Bidens tripartita) - algemeen
• Zwart tandzaad (Bidens frondosa) - algemeen

Zwart omdat de zaden van deze plant donker kleuren bij rijping.

Elk zaadje van de Tandzaad heeft twee scherpe naaldjes met weerhaakjes/tanden.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring.

• Frysk:  Swarte foarkestekker
• English: Beggarticks
• Français: Bident feuillé
• Deutsch: Belaubter zweizahn
• Espanõl: ?
• Italiano: Forbicina peduncolata
• Svenska: Fläderskära
• Norsk: Hyllebrønsle
• Dansk: Sortfrugtet brøndsel

De Engelse naam is Beggarticks. Dit betekent letterlijk "zwervers teken". Het is een algemene Engelse naam voor een Tandzaadsoort. Waarschijnlijk komt dit dat de zaden zwart zijn, dus vuil zoals zwevers. Het woord "teken" komt vanwege het feit dat de zaden uniek getand (met meeerdere weerhaken) zijn en door deze eigenschap net zo moeilijk te verwijderen zijn als teken op een (zwervers) huid.

Voor de verspreiding van Zwart tandzaad in Engeland zie deze kaart

De Franse naam is Bident feuillé. Dit betekent "bebladerde bidens". Dit refereert aan de volledige wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Belaubter zweizahn. Dit betekent "bebladerde tweetand" Met twee tand worden de twee naalden met weerhaken bedoeld die op de zaden zitten.

De Spaanse naam is mij onbekend.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Forbicina peduncolata. Dit betekent "gesteelde oorwurm". Een hele gekke vertaling maar als je hem uitlegt is deze heel logisch. Een oorwurm (Forbicina) heeft altijd 2 uitsteeksels aan de achterkant. De zaden van deze plant ook. De steel (Peduncolata) verwijst gewoon naar de stengel van de plant.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Fläderskära. Fläder word meestal vertaald met "ouderling". Waarom is mij onbekend. Alle familieleden van het geslacht Bidens heten in Zweden Skära. Dit woord is afgeleid, via een omweg, van het Oudnoorse Skera dat "snijden" betekent. En dan bedoel ik op het afsnijden m.b.v. een sikkelvormig mes. Dit alles slaat op de scherpe zaden (met weerhaakjes) van de planten van deze familie.

Voor de verspreiding van Zwart tandzaad in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Hyllebrønsle De verklaring voor Hyle is mij nog onbekend. De verklaring voor brønsle is het zelfde als het Deense Brøndsel. 

De Deense naam is Sortfrugtet brøndsel. Sortfrugtet betekent "zwart vruchtige (dus zwartkleurende vruchten). Brøndsel is afgeleid van het Noorse brøndsel, of brøndsle. Dit is het woord dat "vuur" betekent, naar het vuurgele sap van de plant. Dit laatste heb ik nog nooit gelezen en nog niet gecotroleerd.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen (pionier) op vochtige tot vaak natte, voedselrijke tot zeer voedselrijke, met name stikstofrijke grond (van zand tot klei).

Groeiplaats
Waterkanten (o.a. rivieren, kanalen, sloten, kleiputten, vijvers, stenen beschoeiingen, havenmurenn, grachtmuren, voor gesloten sluizen, langs dammen en op de bodems van drooggelopen bermsloten), grienden, ruigten, ruderale plaatsen, omgewerkte grond, langs perken, wegranden en zelden heide (langs heidevennen).

Verspreiding

Nederland
Plaatselijk vrij algemeen, maar zeldzaam in de Hollandse duinen, het noordelijk zeekleigebied, Flevoland en Zuid-Limburg. Niet in grote delen van Zeeland en op enkele Waddeneilanden. Ingeburgerd tussen 1900 en 1924.

Vlaanderen
Algemeen in de Kempen en langs de rivieren. Elders vrij algemeen tot zeer zeldzaam.

Wallonië
Algemeen langs de Maas. Elders vrij algemeen tot zeer zeldzaam.

Wereld
Oorspronkelijk uit Noord-Amerika. Ingeburgerd in Zuid-, Midden- en West-Europa. Sinds de 18e eeuw in Europa.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten