Schwarze Teufelskralle


Algemeen

Over de zeer afwijkende bloemvorm en nog veel meer heeft Jan van Dingenen een zeer interessant stuk geschreven op zijn website. In 2014 is de Zwartblauwe rapunzel een aandachtsoort geweest van Floron. Ook staat hier het standpunt van Floron wat betreft (her)introductie van een plantensoort. Dit omdat de plant sinds 1950 sterk achteruit is gegaan, namelijk met 50 % tot 75 %. Het is dus een zeldzame soort en staat op de Rode lijst als bedreigd. Samen met de even eens zeldzame Witte rapunzel (Phyteuma spicatum sums. spicatum) zijn dit de enige twee Rapunzel (Phyteama) soorten die in het wild voor komen in Nederland. De plant bloeit alleen maar in Mei en Juni.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Verklaring Nederlandse naam

Nederlandse plantennamen zijn te vinden op een standaardlijst opgesteld door FLORON en Naturalis. Nieuwe Nederlandse namen voor wilde planten worden niet zomaar gekozen. Een comité van Nederlandse en Vlaamse taxonomen beoordeelt de voorstellen. Zelf een voorstel voor een nieuwe naam doen, mag natuurlijk. Zeker als de nieuwe soort zelf is gevonden. Iedereen vanaf Nederlands sprekend België tot aan Friesland moet tenslotte weten dat het om dezelfde plant gaat.

Vaak hebben planten al een Nederlandse naam. Dat is bijvoorbeeld het geval bij soorten die al geruime tijd in België voorkwamen, en bij cultuurgewassen. Voor namen van cultuurgewassen wordt ook gebruik gemaakt van de Standaardlijst van Nederlandse namen van cultuurplanten van NAK tuinbouw.

De commissie voor Nederlandse Plantennamen bestaat uit de volgende disciplines:

Zwartblauw verwijst natuurlijk naar de metaal blauwe kleur van deze plant. Er bestaat ook nog een ondersoort van deze Rapunzel, de Witte rapunzel (Phyteuma spicatum subsp. spicatum)

Rapunzel komt van Rapum (Latijn) en betekent "raap". Dit naar aanleiding van de vorm van de wortels.

Meer

Zie ook de wetenschappelijke verklaring.

Namen in andere talen

  • English: Black Rampion
  • Français: Raiponce noire
  • Deutsch: Schwarze Teufelskralle
  • Espanõl: ?
  • Italiano: Phyteuma spicatum
  • Svenska: Blårapunkel
  • Norsk: Blåvadderot
  • Dansk: Blå Rapunsel

verklaring Buitenlandse namen

De Engelse naam is Black Rampion. Dit betekent "zwarte raapje". Met Zwart wordt natuurlijk de donkere zwartblauwe bloem bedoeld. Rampion is afgeleid van het middeleeuwse Rapuntium dat later Rapunculus is geworden.Het is een verkleinwoord van Rapum. Hiermee wordt de Raapvormige (verdikte) wortel bedoeld.

Voor de verspreiding van Zwartblauwe rapunzel in Engeland zie deze kaart

De Franse naam is Raiponce noire. Dit is de Franse benaming voor de wetenschappelijke naam.

Er zijn twee Duitse namen:

  1. Schwarze Teufelskralle. Dit betekent "zwarte duivelsklauw". Er bestaat ook nog een ondersoort van deze Rapunzel, de Ährige Teufelskralle (Witte rapunzel (Phyteuma spicatum subsp. spicatum)).  Ährige betekent "spitse". Deze Rapunzel is duidelijk puntiger qua bloem dan de zwartblauwe
  2. Schwarze Rapunzel. Dit betekent "zwarte rapunzel".

De Spaanse naam is mij onbekend.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Phyteuma spicatum. Dit is de wetenschappelijke naam. Deze plant komt niet voor in Italië.

De Zweedse is Vitrapunkel. Dit betekent "witte rapunzel". Alleen de witte variant van deze soort komt voor in Zweden.

Voor de verspreiding van Witte rapunzel in Zweden zie deze kaart.

De Deense naam is AksRapunsel. Dit betekent "aar-rapunzel". Hiermee word uiteraard de aparte bloemvorm mee bedoeld. Alleen geld dit woord voor de witte variant. Deze komt veelvuldig voor in Denemarken. Ik heb tot nu toe geen aanwijzingen dat de zwarte variant hier voorkomt.

De Noorse naam is Svartvadderot . Dit betekent "Zwarte waden-wortel". Een beetje kromme vertaling. Svart betekent natuurlijk "zwart", de kleur van de bloem. Rot betekent "wortel". Het woord Vadde is moeilijker. Etymologisch is het het zelfde woord als Waden. Dit is afgeleid van  van het Oudnoors vaða. Maar zo vochtig is de omgeving waar deze plant groeit nou ook al weer niet om te moeten 'waden'. Dus voorlopig hou ik het onbekend. Er zij trouwens nauwelijks waarnemingen van deze plant in Noorwegen. 

Ecologie & Verspreiding

Ecologie

Bodem
Licht beschaduwde, soms zonnige plaatsen op vochtige tot vrij natte, matig voedselarme tot matig voedselrijke, zwak zure tot kalkhoudende, humeuze grond (leem, zand en mergel).

Groeiplaats
Bossen (loofbossen, beekbegeleidende bossen en langs bospaden in hellingbossen), grasland (greppelkanten, hooiland, beekdalgrasland, hellinggrasland) en bergweiden), bermen en waterkanten (slootkanten en langs beken).

Verspreiding

Nederland
Zeldzaam in Zuid-Limburg en zeer zeldzaam in Noord-Drenthe, Noord-Brabant, bij Nijmegen, in het zuiden van Twente en in de Achterhoek.

Vlaanderen
Zeer zeldzaam, maar plaatselijk iets minder zeldzaam.

Wallonië
Vrij algemeen in de Ardennen en delen van Lotharingen en zeldzaam in het Maasgebied.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Verspreiding Zwartblauwe rapunzel

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten