Zwarte toorts (Verbascum nigrum)

In deze tabel van het forum van waarnemingen.nl word duidelijk het verschil uitgelegd tussen de Zwarte toorts, Stalkaars en een kruising tussen deze twee soorten.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen minstens 6 soorten Verbascum soorten in het wild voor in Nederland:

• Keizerskaars (Verbascum phlomoides) - Algemeen
• Koningskaars (Verbascum thapsus) - Algemeen
• Melige toorts (Verbascum lychnitis) - Zeldzaam
• Mottenkruid (Verbascum blattaria) - Vrij zeldzaam
• Stalkaars (Verbascum densiflorum) - Algemeen
• Zwarte toorts (Verbascum nigrum) - Algemeen

Met het zwarte kunnen meerdere dingen bedoeld worden. De donkere kleur van de algehele plant na de bloei. De donkere stengelbladeren t.o.v. de andere Toortsen of de donkere wortels.

Met Toorts wordt het uiterlijk van de hele plant bedoeld. Vroeger werd de plant ook gebruikt als kaars/toorts zoals beschreven bij die andere Toorts, de Stalkaars (Verbascum densiflorum).

Zie ook de wetenschappelijke verklaring

• Frysk: Swarte fakkel
• English: Dark mullein
• Français: Molène noire
• Deutsch: Schwarze Köningskerze
• Espanõl: Gordolobo negro
• Italiano: Verbasco nero
• Svenska: Mörkt kungsljus
• Norsk: Mørkkongslys
• Dansk: Mørk Kongelys

De Engelse naam is Dark mullein. Dark betekent natuurlijk "donker". De uitleg hiervoor is te vinden bij de Nederlandse naam.

De algemene Engelse naam voor een Verbascum soort is Mullein.  Er zijn twee mogelijke verklaringen voor dit woord:

1. De naam komt van het Latijnse Mollis wat "zacht" betekent. Alle Verbacumsoorten hebben een zachte harige stengel en zachte harige bladeren.
2. De naam is gerelateerd aan het Oud latijnse Malandrium. Hiermee wordt Malanders bedoeld, een veeziekte waarvoor Mullein een remedie voor was.

Voor de verspreiding van Zwarte toorts in Engeland zie deze kaart

De Franse naam is Molène noire. Het woord Molène wordt hierboven uitgelegd. Noire betekent  "zwart".

De Duitse naam is Schwarze Köningskerze. Dit betekent "zwarte koningskaars". Elke Verbascumsoort in Duitsland heeft de naam Köningskerze in zich. De vertaling, Koningskaars, laat weinig tot de verbeelding over.

De Spaanse naam is Gordolobo negro. Dit betekent "zwarte koningskaars". De Koningskaars is ook een Verbascum-soort. Het woord Gordolobo is een veel gebruikt woord in Spanje om een Verbascumsoort te benoemen. Eigenlijk betekent het "dikkerd". Misschien omdat de Koningskaars zo'n uit de kluiten gewassen plant is? Met het woord Zwarte kunnen meerdere dingen bedoeld worden. De donkere kleur van de algehele plant na de bloei. De donkere stengelbladeren t.o.v. de andere Toortsen of de donkere wortels. 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Verbasco nero. Dit is de Italiaanse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse, Noorse en Deense naam is Mörkt kungsljus/Mørkkongslys/Mørk Kongelys. Mörkt betekent  "donkere koningskaars". Elke plant uit het Verbascum-geslacht (Toorts) heet in Zweden, Noorwegen en Denemarken Kungsljus/kongslys/Kongelys. Het is dus een Kaarsachtige vaak grote plant (machtig/konings) die licht geeft in de (voor) avond. Voor het woord Kungsljus staat een woord dat aangeeft om welke Verbascum-soort het gaat. In dit geval dus Mörkt/Mørk/Mørk dat "donker" betekent. Een verwijzing naar de kleur van de stengel, stengelblad of wortels.

Voor de verspreiding van Zwarte toorts in Zweden zie deze kaart.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open tot grazige plaatsen op droge, matig voedselrijke, zwak zure tot kalkrijke grond (zand, leem, mergel, zavel en stenige plaatsen).

Groeiplaats
Bermen (o.a. bovenranden van bermgreppels), dijken, langs spoorwegen (spoorbermen en spoorwegterreinen), braakliggende grond (industrieterreinen), grasland (ruige plaatsen), zeeduinen, puin, enigszins ruderale plaatsen, ruigten (kalkrijke ruigten), rivierduinen (struwelen), akkers (akkerranden, met name in grasstroken langs akkers), bosranden, heggen en kapvlakten.

Verspreiding

Nederland
Plaatselijk vrij algemeen in het zuidoosten en midden van het land en vrij zeldzaam in het Hollandse duingebied. Elders veel zeldzamer.

Vlaanderen
Plaatselijk vrij algemeen in het ooosten. Elders vrij zeldzaam.

Wallonië
Vrij algemeen.

Wereld
Van Midden-Scandinavië, Midden-Engeland en de Pyreneeen tot in Centraal-Azië.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten