Anagallis arvensis subsp. arvensis (Rood guichelheil)

Het was reeds Dioscorides in de 1e eeuw na Chr. opgevallen dat deze plant voorkwam met twee gekleurde bloemen. Een rode variant (Anagallis arvensis) en een blauwe variant (Anagallis coerulea). Hij deelde de Rode variant in bij de mannelijke Guichelheil en de Blauwe variant in bij de vrouwelijke Guichelheil. Niet vreemd , gezien de autoriteit van Dioscorides (hij bepaalde dit). Ook Plinius (een tijdgenoot kende de twee kleurvarianten. Pas veel later is deze "fout" rechtgetrokken door Linnaeus De bloemen staan open tussen ongeveer acht uur 's morgens en drie uur 's middags. Rood guichelheil bloeit in Mei tot en met de herfst.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen 3 Guichelheil  (Anagallis) soorten in het wild voor in Nederland:

• Blauw guichelheil (Anagallis arvensis subsp. foemina) - zeldzaam
• Rood guichelheil (Anagallis arvensis subsp. arvensis) - algemeen
• Teer guichelheil (Anagallis tenella) - zeldzaam

De officiële wetenschappelijke naam is Anagallis arvensis subsp. arvensis L.

Er zijn verschillende verklaringen:

1. Anagallis komt van anagalao (Grieks) en betekent "ik lach". Men dacht vroeger dat dit plantje melancholie (depressie) verdreef.
2. Anagallis komt van Ana (Latijn) en betekent "weer" en Agaalo (Latijn) en betekent "versieren". Dit "weer" versieren" komt omdat guichelheil meestal een tweede keer bloeit.

Veel planten hebben bij het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam de woorden Arvense/Arvensis of Campestre/Campestris of Pratense/Pratensis gekregen. Al deze soorten kunnen dan overal voorkomen. Eigenlijk word hiermee gezegd dat de betreffende plant meestal geen specifieke bodemsamenstelling nodig heeft. De naam dient ook vaak ter onderscheid van andere soorten. Arvense/Arvensis komt van Arvum en is Latijn en betekent "grond/akker". Campestre/Campestris is Latijn en betekent "(open) veld". Pratense/Pratensis is Latijn en betekent "van de weide".

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij de soort als Anagallis arvensis in de publicatie Species Plantarum. Het is mij onduidelijk wie nou de officiële ondersoort subsp. arvensis heeft beschreven. Waarschijnlijk in de publicatie Flora de Schweiz. Maar wie en in welk deel is mij onbekend. 

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Readerf
• English: Scarlet pimpernel, Poor-Man´s-Weatherglass
• Français: Mouron rouge
• Deutsch: Acker-Gauchheil
• Espanõl:  Murajes
• Italiano: Centonchio
• Svenska: rödmire
• Norsk: Nonsblom
• Dansk: Rød arve/Blå arve

Er zijn twee Engelse namen:

1. Scarlet pimpernel. The Scarlet Pimpernel is de eerste roman geschreven door barones Orczy en voor het eerst gepubliceerd in 1905.De Scarlet Pimpernel is de naam van een ridderlijke Engelsman , Sir Percy Blakeney, in de tijd van de verschrikkingen in Frankrijk. Hij redt aristocraten voordat ze door de gewelddadige regering in het revolutionaire Frankrijk kunnen worden gedood. Deze plant werd al snel het symbool voor deze heldhaftige Engelsman. De naam Scarlet pimpernel zal nog eeuwig gebruikt worden voor mensen zoals Percy Blakeney.
2. Poor-Man´s-Weatherglass. De bloemen van deze plant staan open tussen ongeveer acht uur 's morgens en drie uur 's middags. Ook bij bewolkt weer, of kou of regen, sluiten de bloemen (iets wat heel veel planten doen!) Een "arme/gewone man of herder hoefde dus alleen maar Guichelheil te vinden om iets te zeggen over het weer of het tijdstip.

Voor de verspreiding van Rood guichelheil  rubra in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Mouron rouge. Mouron betekent letterlijk "guichelheil". Rouge betekent "rood".

De Duitse naam is Acker-Gauchheil. Dit is een combinatie van het tweede deel van de wetenschappelijke naam en het tweede deel van de Nederlandse naam.

De Spaanse naam is mij onbekend. Het aantal varianten is zo groot dat ik de meest gebruikte naam niet ken.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Centonchio. Waarom is mij onbekend.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is rödmire. Dit betekent "rode muur". Guichelheil wordt in verschillende talen vertaald met Muur , of nog nauwkeuriger Vogelmuur (Stellaria media).

Deze soort komt niet voor in Zweden.

De Noorse naam Nonsblom. Deze naam verwijst naar een Noorse traditie waarbij op vaste tijdstippen werd gegeten. De Non was de maaltijden tussen de middag en 's nachts. Dus als de bloem sluit, ongeveer 15 uur, dan begon de Non.

De Deense naam is Rød arve/Blå arve. Rød/Blå betekent natuurlijk "rood/blauw", naar de mogelijke kleuren van deze plant. Arve betekent letterlijk erfgoed maar het is een algemene Scandinavische term voor Kruid.

Ecologie

Bodem
Zonnige, zelden licht beschaduwde plaatsen op droge tot vochtige, matig voedselrijke tot voedselrijke, vaak kalkhoudende, minerale grond (lemig zand, leem, zavel, löss, klei, mergel en stenige plaatsen).

Groeiplaats
Akkers (vooral op het stoppelveld), wijngaarden, moestuinen, zeeduinen (o.a. langs duinpaden), langs spoorwegen (spoorwegterreinen), stroomruggen, langs voetpaden, bermen (open of omgewerkte plaatsen), braakliggende grond, afgestoken greppelkanten, drooggevallen zandplaten, onder struiken in plantsoenen en bossen (langs vochtige bospaden).

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen, maar zeldzaam in het zuiden van Fryslân, het zuiden van Groningen, in Drenthe, Flevoland, het noordoosten van Overijssel en op de Veluwe.

Vlaanderen
Vrij algemeen, maar zeldzaam in de Kempen.

Wallonië
Algemeen, maar zeldzaam in de Ardennen, met name de Hoge Ardennen.

Wereld
In alle werelddelen, in gebieden met een gematigd of warm klimaat. Rood guichelheil komt oorspronkelijk uit het Middellandse-Zeegebied.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten