Anthriscus sylvestris (Fluitenkruid)

Meestal als je Fluitenkruid net uit de grond ziet komen heb je waarschijnlijk al wat lentebloeiers gezien. Maar als deze plant een meter hoog in bloei staat is het voorjaar pas echt losgebarsten. De bermen (waar Fluitenkruid meestal te vinden is) zien dan wit van deze plant. Het is de eerste van de Schermbloemige (waar toe Fluitenkruid behoort) die bloeit dus verwarring met een plant uit dezelfde familie is vrijwel uitgesloten. Hij bloeit in Mei en Juni.

Wat ik persoonlijk nog niet wist is dat Fluitenkruid al lang word gebruikt voor het verven van planten, soms m.b.v. modern chroom. Dan kan de plant gebruikt worden om wol te verven, van bronsgeel tot olijfgroen. De hele plant werd vroeger gebruikt om wol en linnen geel te verven m.b.v. respectievelijk aluinbiet of loogbiet. De niet bloeiende delen waren de beste om gele kleurstof op te leveren . Een afkooksel hiervan, samen met limoen, kan ook worden gebruikt om hout geel te kleuren.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen minstens 20 soorten Schermbloemige in het wild voor in Nederland. Er vallen natuurlijk veel meer planten onder deze familie. Sommige soorten zijn Schermbloemige maar zien er heel anders uit. Sommige zijn echt zeldzaam. Op deze lijst staan alleen de vergelijkbare "witte" schermbloemige: 

• Akkerdoornzaad (Torilis arvensis) - zeer zeldzaam
• Dodemansvingers (Oenanthe crocata) - zeer zeldzaam
• Fluitenkruid (Anthriscus sylvestris) - algemeen
• Gevlekte scheerling (Conium maculatum) - vrij zeldzaam
• Gewone berenklauw (Heracleum sphondylium) - algemeen
• Gewone engelwortel (Angelica sylvestris) - algemeen
• Heelkruid (Sanicula europaea) - zeldzaam
• Heggendoornzaad (Torilis japonica) - algemeen
• Hondspeterselie (Aethusa cynapium) - algemeen
• Karwij - zeldzaam
• Kleine bevernel (Pimpinella saxifraga) - vrij zeldzaam
• Kleine watereppe (Berula erecta) - algemeen
• Melkeppe (Peucedanum palustre) - algemeen
• Pastinaak (Pastinaca sativa) - algemeen
• Pijptorkruid (Oenanthe fistulosa) - algemeen
• Reuzenberenklauw (Heracleum mantegazzianum) - algemeen
• Waterscheerling (Cicuta virosa) - vrij zeldzaam
• Watertorkruid (Oenanthe aquatica) - algemeen
• Peen (Daucus carota) - algemeen
• Zevenblad (Aegopodium podagraria) - algemeen

De officiële wetenschappelijke naam is Anthriscus sylvestris (L.) Hoffm.

De naam is afgeleid van Anthriscon (Grieks) en betekent "halm/holle stengel. De volledige Griekse naam betekent "holle bosstengel". Dit omdat deze plant, en alle andere soorten van dit geslacht, een holle stengel hebben. Uit deze stengel kan een fluitje gesneden worden. De uitgebreide uitleg is te vinden bij de Nederlandse verklaring..

Sylvestris komt van Sylva (Latijn) en betekent "bos".. Dit verwijst naar de voorkeursplek om te groeien in de schaduw bij deze plant.

De bladeren van deze plant lijken op die van de Wilde kervel maar hij is het absoluut niet (ze zijn wel familie) maar was dus niet te verwerken. Dit gegeven zie je terug in verschillende buitenlandse namen.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit(L.) Hoffm.

L. staat voor Carl Linnaeus. Hij beschreef Chaerophyllum sylvestre voor het eerst in de publicatie Species Plantarum.

Hoffm. staat voor Georg Franz Hoffmann (13 januari 1760 - 17 maart 1826). Hij was een Duitse botanicus en lichenoloog. Tussen 1792 en 1803 was hij hoofd van de Plantkunde-afdeling en directeur van de Botanische Tuin van de Universiteit van Göttingen . Reeds een beroemde botanicus, in het bijzonder vanwege zijn werk aan korstmossen, vestigde hij zich in januari 1804 in Moskou en leidde hij de afdeling Plantkunde aan de Universiteit van Moskou , evenals de Botanische tuin. In 1814 herschreef hij de soort als Anthriscus sylvestris in de publicatie Genera Plantarum Umbelliferarum Eorumque Characteres Naturales Secundum Numerum, Figuram, Situm et Proportionem Omnium Fructificationis Partium. Accedunt Icones et Analyses Aeri Incisae.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Piipkrûd
• English: Cow parsley, Wild chervil, Bur chervil, Keck
• Français: Anthrisque sauvage
• Deutsch: Wiesen-Kerbel
• Espanõl: Perifollo Verde, Hierba cicutaria
• Italiano: Cerfoglio selvatico
• Svenska: Hundkäx
• Norsk: Hundekjeks
• Dansk: Vild kørvel

Er zijn vier Engelse namen:

1. Cow parsley:Cow betekent natuurlijk "koe". Parsley betekent "peterselie".  Deze plant lijkt heel veel op Peterselie (maar ook op andere Schermbloemigen). En Fluitenkruid komt ook voor in weilanden waar dus koeien grazen.
2. Wild chervil. Wild betekend "wild" en Chervil betekent "kervel". Wilde kervel dus, Fluitenkruid is van het zelfde geslacht als Kervel maar er zijn verschillen.
3. Bur chervil: Bur betekent "braam" en Chervil weer "kervel". Deze naam is bedoeld voor een specefieke soort Kervel, de Anthriscus caucalis (Fijne kervel). De zaden van deze plant zijn bezet met allemaal stekels (eigenlijk zijn het gebogen stekelharen), net zoals een "braam".
4. Keck: Dit betekent "kokhalzen". Ik heb het nergens gelezen maar ik denk dat je de neiging hebt tot kokhalzen (of erger!!) als je de plant eet die er op lijkt (bijv. Scheerling).

Voor de verspreiding van deze plant in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Anthrisque sauvage. Anthrisque is de eerste wetenschappelijke naam. Sauvage betekent "wild|.

De Duitse naam is Wiesen-Kerbel. Dit betekent "weide-kervel".

Voor de verspreiding van Fluitenkruid in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is  Perifollo Verde.  Perifollo betekent "kervel" en Verde betekent "groen". 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Cerfoglio selvatico. Cer komt van het Anglo-Romaanse Chervil. Foglio betekent "blad". Deze twee woorden zijn samen de Italiaanse benaming van het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam voor Dolle kervel. Het blad van Fluitenkruid lijkt namelijk op deze plant. Selvatico betekent "wild".

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Hundkäx. Hund betekent "hond". Kax betekent "koekje?". Deze plant was wat betreft medicinaal gebruik weinig van nut dus alleen goed voor de hond. Er is zeer weinig historisch bewijs uit Zweden dat Fluitenkruid in de oudheid als voedsel zouden zijn gebruikt, ondanks het feit dat de penwortel een buitengewoon goede voedselbron is, vooral in overlevingssituaties. De overlevingsschool van defensie heeft de plant geplaatst op de lijst van de 14 belangrijkste wilde planten in overlevingssituaties, mede vanwege de voedingswaarde maar ook omdat het in overvloed voorkomt in het hele land.

Voor de verspreiding van Anthriscus sylvestris in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Hundekjeks. Dit betekent ook "hondenkoekjes". Voor de verklaring zie hier boven. Een interessant feitje las ik op deze site 'In het Nederlands wordt Anthriscus sylvestris "fluitenkruid" genoemd, wat in het Noors vertaald kan worden als "fluitkruid" of "pijpkruid". De Nederlandse naam komt van de holle stengel van de plant die wordt gebruikt om fluiten te maken. Het is belangrijk om te weten dat de groei die in het Noors pipe jeks wordt genoemd, een heel andere plant is met de Latijnse naam Pleurospermum austriacum. Dus moet de plant Anthriscus sylvestris gescheiden worden gehouden van alle planten in het geslacht pipewort (Aristolochia)'.

De Deense naam is Vild Kørvel. Vild betekent "wild" en Kørvel "kervel".

Ecologie

Bodem
Zonnige tot licht beschaduwde plaatsen op vochtige, matig voedselrijke tot zeer voedselrijke grond (zand, leem, zavel en klei).

Groeiplaats
Bermen, dijken, grasland (ruig grasland), heggen, bosranden (voedselrijke zomen), bossen (loofbossen, parkbossen en grienden), lanen, waterkanten (o.a. langs rivieren), braakliggende grond, plantsoenen, zeeduinen, langs spoorwegen en moerassen (ruig rietland).

Verspreiding

Nederland
Zeer algemeen.

Vlaanderen
Zeer algemeen, maar iets minder algemeen iin de Kempen.

Wallonië
Zeer algemeen.

Wereld
Bijna heel Europa, delen van Azië en in Noord- en Oost-Afrika.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten