Algemeen
Over deze plant valt een boel te zeggen. Niet over de wel of niet aanwezige vlekken op bladslippen of de groeipopulatie in zuid-Limburg waar de plant algemeen voorkomt maar over de manier van verspreiding. Deze is namelijk heel bijzonder. Eigenlijk kennen veel mensen deze alleen van het tropisch oerwoud maar de Gevlekte aronskelk is een plant uit de familie van Araceae (de Aronskelken). Een familie uit zuid-Amerika, jawel het tropisch oerwoud.
Op de dag van de opening van de bloemschede (hij gaat bloeien) verspreidt de bloemloze knots een sterke aas- of mestgeur. Op deze geur komen insecten af die hun voedsel in aas of mest vinden. Ze landen op de lichtgekleurde binnenkant van de bloemschede, glijden uit en vallen in de ketel (een soort afgesloten holle ruimte waar de daadwerkelijke vrouwelijke en mannelijke bloemetjes zich bevinden). De gevangenschap van deze insecten duurt een dag. Dit geeft de bloem de tijd voor bestuiving. Daarna krijgen de insecten (in dit geval motmugjes van het geslacht Psychodidae) de kans de bloem te verlaten en op weg te gaan naar de volgende gevlekte Aronskelk.
Deze plant heeft de eigenschap, thermogenese. Slechts 11 van de 450 bloeiende plantenfamilies heeft dit. Thermogenese is een chemische reactie waarbij warmte ontstaat die word gebruikt om naast geur bijv. insecten te lokken. Het werd ontdekt door Jean-Baptiste Pierre Antoine de Monet, Chevalier de Lamarck op de Arum italicum in 1777 en bestudeerd door de Zwitserse botanicus Alphonse Louis Pierre Pyrame de Candolle.
Sindsdien hebben botanici veel warmteproducerende bloemen, bloeiwijzen of kegels gevonden: naast de (Aronskelken) Araceae zijn er de Lotus (Nelumbonaceae ), sommige (Waterlelies) Nymphaeaceae , (bijv. Pijpbloem) Aristolochiaceae , Palmen ( Arecaceae ), Annonaceae , Magnoliaceae , Illiciaceae , Rafflesiaceae , Winteraceae en Cycadaceae.
Samen met de Italiaanse aronskelk (Arum italicum) is dit de enige Aronskelk (Arum) die in het wild voorkomt in Nederland. De gele stippen op het Floron verspreidingskaartje duiden er op dat deze soort ook ingezaaid wordt (de Italiaanse aronskelk nog veel meer). De plant wordt gezien als stinsenplant en bloeit dus in April en Mei.
Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.
Verklaring Wetenschappelijke naam
De officiële wetenschappelijke naam is Arum maculatum L.
Er zijn twee verklaringen voor het woord Arum:
- De naam Arum komt van aros (Grieks) en betekent "nuttig". De Grieken die de plant Aron noemden, schijnen ermee te hebben willen aanduiden, dat de zetmeelrijke knollen na koken eetbaar, en dus nuttig, zijn.
- Volgens Plinius zou Arum afkomstig zijn van het Egyptische Ar, waaruit het Griekse Aron is ontstaan, dat Slangewortel of Adderwortel beduidt. Een oud bijgeloof was dat, dat wie een wortelknol bij zich droeg geen last had van Adderbeten.
Maculatum komt van macula (Latijn) en betekent "(lelijke) vlek", wat duidt op de vlekken op de bladeren (bloemschede).
De naam Aronsstaf (in het Duits Gefleckter Aronstab) heeft de plant gekregen naar de stafvormige bloeikolf. Men zag hierin de staf van de hoge priester Aäron.
Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Arum maculatum in de publicatie Species Plantarum.
Meer
Zie ook de Nederlandse verklaring.
Namen in andere talen
- Frysk: Wylde aronstsjelk
- English: Snakeheads, Adder's root, Wild arum, Devils and angels, Cuckoo-pint, Adam and Eve, Lords-and-ladies, Jack in the pulpit, Adders tongue
- Français: Arum tacheté
- Deutsch: Gefleckter Aronstab
- Espanõl:
- Italiano: Gigaro scuro
- Svenska: Fläckig munkhätta
- Norsk:Flekkmunkehette
- Dansk: Plettet Ingefær
Verklaring Buitenlandse namen
Er zijn heel veel (tientallen!) Engelse namen voor deze plant. O.a deze Snakeheads, Adder's root, Wild arum, Devils and angels, Cuckoo-pint, Adam and Eve, Lords-and-ladies, Jack in the pulpit, Adders tongue. De meest gebruikte is naar mijn idee Lords-and-ladies. Dit betekent natuurlijk "heren en dames". Een subtiele vergelijking tussen deze twee geslachten.
Voor de verspreiding van Gevlekte aronskelk in Engeland zie deze kaart.
De Franse naam is Arum tacheté. Dit is de Franse benaming voor de Nederlandse naam, "gevlekte aronskelk".
De Duitse naam is Gefleckter Aronstab. Dit betekent "gevlekte Arons' staf".
De Italiaanse naam is Gigaro scuro. De vertaling/verklaring voor het woord Gigaro is onbekend. De naam Gigaro word in Italië gebruikt voor elke soort uit het geslacht Arum (Aronskelk). Bijv. Gigaro italicum (Italiaanse Aronskelk). Scuro betekent "donker", verwijzend naar de (soms) gevlekte stengelbladeren.
Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Zweedse naam is Fläckig munkhätta. Dit betekent "gevlekte monnikskap".
Voor de verspreiding van Arum maculatum in Zweden zie deze kaart.
De Noorse naam is. Flekkmunkehette. Het zelfde als de Zweedse naam, "gevlekte monnikskap".
De Deense naam is Plettet Ingefær. Dit betekent "gevlekte gember". Het is een typische Deense naam. De wortels van het geslacht Arum zouden ligt naar gember ruiken.
Verspreiding Arum maculatum
FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten
