Bryonia dioica (Heggenrank)

Heggenrank is lid van de Komkommerfamilie (Cucurbitaceae). Deze kennen we van de pompoen, watermeloen en natuurlijk van de komkommer. De Heggenrank kent helaas geen lekkere vruchten. Integendeel de vruchten van deze plant zijn giftige rode bessen. Dit komt o.a door de werkzame stoffen waaronder bryonidine en curcurbitacines. Heggenrank werd vroeger niet voor niks Duivelskers genoemd. Heggenrank werd vroeger niet voor niks Duivelskers genoemd. Deze plant is de enige Bryonia-soort die in Nederland in het wild voor komt. Heggenrank bloeit vanaf Juni tot en met September.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De officiële wetenschappelijke naam is Bryonia dioica Jacq. of Bryonia dioica Bojer

Bryonia komt van Bruo/brúon (Grieks) en betekent "snel groeien/spruiten" wat het groeigedrag van deze plant benadrukt.

Dioica is de Latijnse benaming voor tweehuizig vanwege het gescheiden voorkomen van de mannelijke en vrouwelijke bloemen.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit Jacq. 

Dit staat voor Nikolaus Joseph Freiherr von Jacquin, ook wel Baron Nikolaus von Jacquin (Leiden, 16 februari 1727 - Wenen, 26 oktober 1817) was een Nederlands/Oostenrijkse geneeskundige, scheikundige en plantkundige. In 1774 "beschreef" hij Bryonia dioica in de publicatie Florae Austriacae. Dat beschreef staat tussen haakjes want volgens mij bestaat deze flora allleen uit afbeeldingen. Bojer beschreef de plant wel. In 1873 in de publicatie Hortus Mauretianus.

Bojer staat voor Wenceslas Bojer (ook Václav Bojer in het Tsjechisch of Wenzel Bojer in het Duits) (23 september 1795 – 4 juni 1856). Hij was een Tsjechische botanicus. Als zoon van een tuinman volgde hij al snel zijn vader op door een studie te volgen voor botanicus. Al snel kwam hij in contact met andere beroemde botanici en dat leverde hem al snel een baan op. In 1821 begon een van zijn eerste expedities naar Mauretaniië. Een plek waar hij bleef wonen. In 1756 overleed hij daar ook.

De plant is al eeuwen bekend. O.a. Pedanius Dioscorides beschreef de plant.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk:  Wylde hagerank
• English: White/Red/Black bryony
• Français: Bryone dioïque
• Deutsch: Zweihäusige Zaunrübe, Rotfrüchtige Zaunrübe
• Espanõl: Aquilonia
• Italiano: Brionia comune
• Svenska: Röd hundrova
• Norsk: Raudgallbær
• Dansk: Tvebo Galdebær

De Engelse naam is White bryony. Dit betekent "witte bryonica". Het is een combinatie van de bloemkleur en het tweede deel van de wetenschappelijke naam. Red bryony is vernoemd naar de roodkleurende bessen die ontstaan na de bloei, maar wel dezelfde soort. Black bryony is een heel andere soort met toevallig dezelfde naam, Tamus communis (Spekwortel). Heel verwarrend heeft deze soort weer rode bessen.

Voor de verspreiding van Heggenrank in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Bryone dioïque. Dit is de Franse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.

Er zijn twee Duitse namen:

1. Zweihäusige Zaunrübe. Dit betekent "tweehuizige raap wortel". Deze naam behoeft enige uitleg. Het woord tweehuizig wordt bij de wetenschappelijke naam uitgelegd. Het woord Wortel is een soort vrije vertaling. Rübe is de Duitse botanische term voor een opslagplaats voor energie voor de plant. Deze "opslagplaats" is raapvormig.
2. Rotfrüchtige Zaunrübe: Een kleine variatie op de vorige naam: "rode vrucht raap wortel". Hier wordt de nadruk gelegd op de rode bessen die deze plant krijgt na de bloei. Deze worden overigens later zwart.

De Spaanse naam is mij onbekend. Er zijn zoveel varianten dat ik de meest gebruikte variant niet ken.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Brionia comune. Dit is de Italiaanse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Röd hundrova. Dit betekent "rode hondsraap". Dit vraagt om een verklaring. De vruchten zijn inderdaad rood en raapvormig. Dus qua vorm en dus niet als eetbare raap. Alleen goed voor de hond dus.

Voor de verspreiding van Heggenrank in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Raudgallbær. Dit betekent "roodgalbes", ook weer de rode bessen als vrucht.

De Deense naam is Tvebo Galdebær. Een kleine variatie op de vorige naam, "tweehuizige roodgalbes".

Ecologie

Bodem
Zonnige tot licht beschaduwde, warme plaatsen op droge, kalkrijke, voedselarme tot matig voedselrijke, vaak humusarme, goed gedraineerde grond (zand, klei en leem).

Groeiplaats
Heggen, struwelen, bosranden, bermen, dijken, zeeduinen, ruigten, boomgaarden en langs spoorwegen.

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen in Zuid-Limburg, het rivierengebied, de duinstreek, Zeeland en in stedelijke omgeving. Ook in Gaasterland. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Vrij algemeen in het kustgebied, in Vlaams Brabant (de Leemstreek) en in het Maasgebied. Elders zeldzaam.

Wallonië
Vrij algemeen in het Maasgebied, Brabant en Lotharingen (in de zuidelijke Ardennen). Elders zeldzaam.

Wereld
Het Middellandse-Zeegebied en West- en Midden-Europa. Noordelijk tot in Engeland, Nederland, Noord-Duitsland en Polen.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten