Caltha palustris subsp. araneosa/radicans (Spindotterbloem)

Deze soort bloeit o.a in getijde gebieden. Dus tijdens excursie langs de oude maas heb ik deze plant massaal gezien. Hij is zo op het oog niet makkelijk te onderscheiden. Eigenlijk zie je de "spinnen" het best als de plant uitgebloeid is. Kennelijk is deze plant zo typisch Nederlands dat ik tot nu toe geen namen heb gevonden in andere talen. Dus de verklaring van buitenlandse namen is de verklaring voor de Gewone dotterbloem (Caltha palustris subsp. Palustris). Samen met de Gewone dotterbloem (Caltha palustris subsp. Palustris) zijn dit de enige 2 Dotterbloem (Caltha) soorten die in het wild voorkomen in Nederland. Spindotterbloem bloeit in April en Mei.

De officiële wetenschappelijke naam is Caltha palustris subsp. radicans (T.F. Forst.) Hook. of Caltha palustris subsp. araneosa (Steenis) Meijden

Er zijn wel drie verklaringen voor Caltha:

1. De Romeinen bedoelde met Caltha, een plant met gele bloemen. Waarschijnlijk de Goudsbloem (Calendula officinalis). Dodoneaus noemde deze plant dus ook Watergoutbloemen.
2. De naam Catha (latijn) betekent "de gele", wat natuurlijk betrekking heeft op de kleur van de plant
3. Een andere verklaring is dat Caltha is afgeleid van Calathos (Grieks) wat "korfje op schaaltje" betekent, naar de vorm van de bloemen.

Veel planten hebben bij het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam de woorden aqua/aquatica/aquatila of  palustris gekregen. Al deze plantensoorten komen dan bij of in water voor. Soms verdraagt de plant brak (zoutig) water, maar er is in ieder geval een (zeer) vochtige bodem nodig. De naam dient ook vaak ook ter onderscheid van andere soorten. Aqua is Latijn en betekent "water". Aquatica is Latijn en betekent "modderige/moerasachtige grond of levend bij/in het water". Aquatila is Latijn en betekent "gebied bij het water". Palustris is Latijn en betekent "moeras (achtig)".

De term subspecies betekent dat er meerdere nauw verwante soorten zijn van één plant, soms met minimale verschillen. Op deze wikipagina wordt dit goed uitgelegd. In dit geval de subspecies araneosa. Dit wordt hierboven al uitgelegd. Er is ook nog een Caltha palustris subsp. palustris. Dit is de Gewone dotterbloem.

Araneosa is Latijn en betekent "bedekt met spinnenwebben".

De spindotterbloem is te onderscheiden van de Gewone dotterbloem  (Caltha palustris subsp. Palustris) doordat de knopen van de bloeistengels massief zijn, verdikt, en een elleboogvormige knik hebben. Later vormen ze korte, dikke bijwortels. Deze bijwortels hebben iets weg van spinnenpoten. 

Een duidelijke uitleg over de functie van die bijwortels staat in dit filmpje.

Het is nu hoogwater in de Oude Maas bij het bezoekerscentrum Klein Profijt., en nu kun je dus zien waarom de spindotter zo heet 👍😃 pic.twitter.com/EJJoO3vZUf

— Merijn van den Hoogenhoff (@jacorijn) April 13, 2023

Radicans betekent "wortelvormend". Deze naam wordt in de laatste editie van de Heukels flora gebruikt.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit (T.F. Forst.) Hook.

T.F. Forst staat voor Thomas Furly Forster (5 september 1761 - 28 oktober 1825). Hij was een Engels botanicus. Forster was een van de eerste fellows van de Linnean Society. In 1807 beschreef hij de soort als Caltha radicans in de publicatie  The Transactions of the Linnean Society of London.

Hook. staat voor Sir William Jackson Hooker (6 juli 1785 - 12 augustus 1865). Hij was een Engelse botanicus en botanisch illustrator, die de eerste directeur van Kew werd toen in 1831 werd aanbevolen om als botanische tuin onder staatseigendom te worden geplaatst . In Kew stichtte hij het Herbarium en breidde hij de tuinen en het arboretum uit. Hij was lid van vele society's waar onder andere de Royal society en de Linnean society. In 1870 beschreef hij de soort als Caltha palustris subsp. radicans in de publicatie Student Flora of the British Islands.

Steenis staat voor Cornelis Gijsbert Gerrit Jan van Steenis (Utrecht, 31 oktober 1901 - 14 mei 1986). Hij was een Nederlandse botanicus. Hij volgde de middelbare school in Utrecht van 1915 tot 1920. Hij werd in 1922 de tweede bondsvoorzitter van de in 1920 opgerichte Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie. In 1925 behaalde hij zijn doctoraal aan de Rijksuniversiteit Utrecht en in 1927 behaalde hij aan dezelfde universiteit een doctorstitel. In 1971 beschreef hij de soort als Caltha palustris var. araneosa in de publicatie Gorteria; Mededelingenblad ten Dienste van de Floristiek en het Vegetatie-Onderzoek van Nederland. Leiden. Het is technisch momenteel niet mogelijk deze en onderstaande publicaties te gebruiken voor deze website dus hen ik geen voorbeeldfoto's.

Meijden staat voor Ruud van der Meijden (1945-2007) was een Nederlandse botanicus. Hij was een van de bekendste kenners van de Nederlandse flora. Te beginnen met de 20e druk (1983) was hij de eindverantwoordelijke voor de Heukels' Flora van Nederland. De laatste, 23e druk (2005) is gebaseerd op het APG II-systeem (2003); bij publicatie werd geclaimd dat Van der Meijden de eerste ter wereld was die deze op DNA-gegevens gebaseerde indeling van de hogere planten toepaste in een flora. In 1990 herschreef hij de soort als Caltha palustris subsp. araneosa ook in de publicatie Gorteria; Mededelingenblad ten Dienste van de Floristiek en het Vegetatie-Onderzoek van Nederland. Leiden.

Zie ook de Nederlandse verklaring

Omdat deze plant eigenlijk alleen maar voorkomt op sommige plekken in Nederland en soms in België zijn de onderstaande namen van de Gewone dotterbloem  (Caltha palustris subsp. Palustris)

• Frysk: Spindjerreblom
• English: Marsh Marigold, Kingcup
• Français: Populage des marais, Caltha des marais
• Deutsch: Sumpf-Dotterblume
• Espanõl: Calta palustre
• Italiano: Calta palustre
• Svenska: Kabbleka
• Norsk: Soleihov
• Dansk: Eng-Kabbeleje

Er zijn twee Engelse namen:

1. Marsh Marigold: March betekent "moeras". Marigold wordt vertaald met "goudsbloem".  Het woord Mari komt eigenlijk van de naam "maagd Maria". Dit woord is waarschijnlijk toegevoegd als toewijding of als dankbaarheid. Het woord Gold komt eigenlijk van het oudEngelse woord Golde, "goudkleurig" dus. Deze "goudsbloem" groeit inderdaad in een zeer vochtige omgeving, meestal aan de waterkant.
2. Kingcup: Eigenlijk kan je dit het beste vertalen met "koning der boterbloemen". Het is het grootste lid van de familie.

Er zijn twee Franse namen:

1. Populage des marais De naam Populage komt van het Latijnse Populus wat "populier" betekent. De naam is door botanici van de 16 ^e eeuw gegeven omdat de plant model stond voor o.a. Plantago (weegbree) en Tussilago ( hoefblad) vanwege de gelijkenis van de bladeren met die van populieren. Des marais betekent "van de moerassen". 
2. Caltha des marais: Caltha is de eerste wetenschappelijke naam. Des marais betekent weer "van de moerassen".

 De Duitse naam is Sumpf-Dotterblume. Dit betekent "moeras-dotterbloem".

De Spaanse naam is Calta palustre. Dit is de Spaanse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam. 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Calta palustre. Dit is de Italiaanse benaming voor ook weer de volledige wetenschappelijke naam.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Kabbleka. Dit is een heel moeilijke naam waarover al heel veel geschreven is. Het meest in de buurt komt de betekenis van het woord Kabbe (waar Kabbleka van is afgeleid) dat niet in het Nederlands in één woord te vatten is "clumpy". Of dit slaat op de stengel, knoppen of bloemen is onbekend. Het tweede deel van het woord Kabbleka  is Leka. In het Zweeds is dit een tijd lang verkeerd geïnterpreteerd door de verkeerde vertaling "spelen". Later werd dit vertaald als "mooi". Maar ook dit is onzeker.

Er zij twee Noorse namen:

1. Soleihov. Deze naam bestaat uit twee delen. Solei komt van Soleie wat Boterbloemfamilie betekent waar deze plant toe behoort. Maar wat Solei echt betekent is mij nog onbekend. Hov betekent "hoef". Gek genoeg komt dit in geen enkele vertaling voor. Meestal wordt de naam , vreemd genoeg, vertaald met "sleutelbloem". Hov betekent "hoef" vawege de vorm van de bladeren die op een paardenhoef lijken (een niet bijster orginele benaming omdat heel veel bladeren die vorm hebben).
2. Bekkeblom. Dit betekent "beek/sloot bloem".

De Deense naam is Eng-Kabbeleje. Het woord Eng betekent "weide". Alhoewel deze weide wel heel vochtig moet zijn. Voor de uitleg van Kabeleje zie de Zweedse naam.

Ecologie

Bodem
Zonnige tot licht beschaduwde plaatsen op natte, zeer voedselrijke grond.

Groeiplaats
Waterkanten en moeraasen (in het zoetwatergetijdengebied, in bij hoog water overstroomd rietland).

Verspreiding

Nederland
Zeldzaam, maar plaatselijk algemeen in de Biesbosch en langs de Oude Maas, ook aan de Friese IJsselmeerkust, in het Lauwersmeergebied en bij de monding van het Reitdiep.

Vlaanderen
Aan de Scheldemond.

Wallonië
Niet in Wallonië.

Wereld
In het kustgebied van West-Europa.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten