Centaurium littorale (Strandduizendguldenkruid)

Strandduizendguldenkruid bloeit in Juli tot en met September.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen in Nederland minstens 3 soorten Duizendguldenkruid (Centaurea) voor:

• Echt duizendguldenkruid (Centaurium erythraea) - algemeen
• Fraai duizendguldenkruid (Centaurium pulchellum) - algemeen
• Strandduizendguldenkruid (Centaurium littorale) - vrij zeldzaam

Alle 3 lijken ze op elkaar dus het is niet overbodig te vermelden om een flora te hebben waar ze allemaal in staan en veel tijd! Iets van die tijd kan bespaard worden m.b.v. de tabel op het forum van waarnemingen.nl. Hierin staan ze alle drie op een rijtje met de verschillen en overeenkomsten.

De officiële wetenschappelijke naam is Centaurium littorale (Turner) Gilmour

Er zijn twee verklaringen voor het woord Centaurium:

1. Het woord komt uit het Grieks en gaat als volgt: Dit woord komt uit de Griekse mythologie. De centaur Chiros zag helende kracht van deze en andere planten. Het volgende citaat komt uit het Cruydeboeck van Rembert Dodoens: van den ouden Gr.plantennaam kentaureion of kentiaurion (van kentauros,Centaur),plant van den Centaur.- De Centauren waren een mythisch ruitervolk ( vaak voorgesteld als half paard,half mensch): een hunner was de beroemde arts Chiron,die ,,dese cruyden ierst ghevonden ,,heeft ende Esculapion ghetoont ,oft als andere ,,segghen die met desen cruyden ghenesen es ghe,,weest doen hy in zynen voet van eenen pyl in ,,Herculus huys ghequetst was" ( Dodoens, Cruydeboeck, 2e druk (1563) 287).
2. Een andere verklaring is dat de naam is afgeleid van het Latijnse Centum dat "honderd" betekent en Aurum dat "Goud" betekent.

Littorale komt van littoris (Latijn) en betekent "strand/kust", wat duidt op de groeiplaats.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit (Turner) Gilmour

Turner staat voor Dawson Turner (18 oktober 1775 - 21 juni 1858). Hij was een Engelse bankier , botanicus en antiquair . Hij specialiseerde zich in de botanie van cryptogamen en was de schoonvader van de beroemde botanicus William Jackson Hooker. In 1805 beschreef hij de soort als Chironia littoralis in de publicatie Bot. Guide England.

Gilmour staat voor John Scott Lennox Gilmour (28 september 1906 - 3 juni 1986). Hij was een Britse botanicus , curator van het Cambridge University Herbarium, en later directeur van de Cambridge University Botanic Garden en fellow van Clare College, Cambridge.. In 1937 herschreef hij de soort als Centaurium littorale in de publicatie Bulletin of Miscellaneous Information.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Dúnsentaulis
• English: Seaside Centaury
• Français: Petite centaurée du littoral
• Deutsch: Strandtausendgüldenkraut
• Espanõl: ?
• Italiano: Centauro costiero
• Svenska: Kustarun
• Norsk: Tusengyllen
• Dansk: Strand-Tusindgylden

De Engelse naam is Seaside Centaury. Dit betekent "kust centaury". Zoals de Nederlandse naam al aangeeft. De kust is dé plek waar je deze lant kan aantreffen. 

Er zijn twee verklaringen voor het woord Centaury:

1. Het woord komt uit het Grieks en gaat als volgt: Dit woord komt uit de Griekse mythologie. De centaur Chiros zag helende kracht van deze en andere planten. Het volgende citaat komt uit het Cruydeboeck van Rembert Dodoens: van den ouden Gr.plantennaam kentaureion of kentiaurion (van kentauros,Centaur),plant van den Centaur.- De Centauren waren een mythisch ruitervolk ( vaak voorgesteld als half paard,half mensch): een hunner was de beroemde arts Chiron,die ,,dese cruyden ierst ghevonden ,,heeft ende Esculapion ghetoont ,oft als andere ,,segghen die met desen cruyden ghenesen es ghe,,weest doen hy in zynen voet van eenen pyl in ,,Herculus huys ghequetst was" ( Dodoens, Cruydeboeck, 2e druk (1563) 287).
2. Een andere verklaring is dat de naam is afgeleid van het Latijnse Centum dat "honderd" betekent en Aurum dat "Goud" betekent.

Voor de verspreiding van Centaurium littorale in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Petite centaurée du littoral. Dit is een combinatie van het woord Petite dat "klein" betekent en de Franse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam. Aangezien er in Frankrijk net zo veel Duizendguldenkruiden voorkomen als in Nederland heeft elke soort het voorvoegsel Petit of Grande petit gekregen. Elke kruising heeft ook weer een ander achtervoegsel. Het woord Petit is dus puur ter onderscheid. Zie ook de lange lijst op deze Franse pagina.

De Duitse naam is Strandtausendgüldenkraut. Dit betekent "strandduizendguldenkruid". Dit is de Duitse benaming voor de volledige Nederlandse naam.

De Spaanse naam is mij onbekend. Ik zie ook geen waarnemingen in Spanje.

De Italiaanse naam is Centauro littorale. Dit is de Italiaanse benaming voor de wetenschappelijke naam.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Kustarun. Kust betekent natuurlijk "kust/strand". Dit is ter onderscheid van de twee andere Duizengduldenkruiden. 

Voor de verspreiding van Strandduizendguldenkruid in Zweden zie deze kaart.

De Noorse en de Deense naam is nagenoeg gelijk, Tusengyllen/Strand-Tusindgylden. Dit betekent letterlijk "duizend gouden/kust duizend gouden". Deze Noors/Zweedse naam is afgeleid van het eerste deel van de wetenschappelijke naam Centaurium. de Griekse naam κενταύριον van κένταύριον van κένταυρος  Centaur. Maar dit werd in de Middeleeuwen ten onrechte vertaald met centum aurei dat "onderd gouden" betekent. Een afleiding die aanleiding gaf tot de namen Tusengyllen. Het woord Kust geeft aan waar deze plant voornamelijk te vinden is.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen (pionier) op matig voedselarme, vochtige tot natte, kalkrijke, meestal enigszins zilte, meestal humusarme zandgrond.

Groeiplaats
Zeeduinen (jonge duinvalleien, braakliggende duinakkertjes en groene stranden), soms binnendijks op zilte terreinen, opgespoten grond, in afgesloten zeegaten op droogvallende zandplaten.

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen aan de kust, plaatselijk vrij algemeen in Zeeland en rond Amsterdam en zeer zeldzaam in Flevoland.

Vlaanderen
Vrij zeldzaam langs de kust.

Wallonië
Niet in Wallonië.

Wereld
In zoutgebieden in West-Azië, Oost- en Midden-Europa en kuststreken langs de Oostzee en de Noordzee. In Groot-Brittannië voornamelijk aan de westkust.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten