Cirsium palustre (Kale jonker)

Kale jonker houdt van natte, bemeste graslanden. Dat wij daarvan genoeg hebben is goed te zien aan het verspreidingskaartje. Hij doet zijn naam eer aan en is gemakkelijk te herkennen aan de het solitaire (alleenstaande) en kale voorkomen. Eventueel is hij te verwarren met de Kruldistel (Cardûus crispus) maar de verschillen zijn duidelijk. Hij bloeit van Juni tot en met September.

Er komen minstens 6 soorten Vederdistel (Cirsium) in het wild voor in Nederland:

• Akkerdistel (Cirsium arvense) - Algemeen
• Kale jonker (Cirsium palustre) - Algemeen
• Moesdistel (Cirsium oleraceum) - zeldzaam
• Spaanse ruiter (Cirsium dissectum) - vrij zeldzaam
• Speerdistel (Cirsium vulgare) - algemeen
• wollige distel (Cirsium eriophorum) - zeer zeldzaam

De term Distel is een Ruim begrip. Meestal lezen mensen "een stekelige composiet". Er zijn 5 soorten "Distels":

• Carduus
  • Tengere distel (Carduus tenuiflorus) - zeer zeldzaam
  • Kruldistel (Carduus crispus) - algemeen
  • Knikkende distel (Carduus nutans) - algemeen
  • Langstekelige distel (Carduus acanthoïdes) - zeer zeldzaam
• Carlina
  • Driedistel (Carlina vulgaris) - zeldzaam
• Eryngium
• Blauwe zeedistel (Eryngium maritimum) - zeldzaam
• Kruisdistel (Eryngium campestre) - algemeen
• Vlakke kruisdistel (Eryngium planum) - algemeen
• Melkdistel (Sonchus)
• Akkermelkdistel (Sonchus arvensis) - algemeen
• Gekroesde melkdistel (Sonchus asper) - algemeen
• Gewone melkdistel (Sonchus oleraceus) - algemeen
• Moerasmelkdistel (Sonchus palustris) - algemeen
• Zeemelkdistel (Sonchus arvensis var. maritimus) - vrij zeldzaam
• Vederdistels (Circium)
• Akkerdistel (Cirsium arvense) - algemeen
• Kale jonker (Cirsium palustre) - algemeen
• Moesdistel (Cirsium oleraceum) - zeldzaam
• Spaanse ruiter (Cirsium dissectum) - vrij zeldzaam
• Speerdistel (Cirsium vulgare) - algemeen
• wollige distel (Cirsium eriophorum)  - zeer zelzaam

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De officiële wetenschappelijke naam is Cirsium palustre (L.) Scop.

Cirsium is afkomstig van het Griekse woord Kirsos, dat "gezwollen ader" of "spatader" betekent. Distels werden vroeger als remedie hiertegen gebruikt.

Palustre (Latijn) betekent "moeras" , wat duidt op de vochtige groeiplaats van deze plant.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit (L.) Scop.

L. staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij de soort als Carduus palustris in de publicatie Species Plantarum.

Scop. staat voor Giovanni Antonio Scopoli (3 juni 1723 – 8 mei 1788). Hij was een Italiaanse arts en natuuronderzoeker. In 1760 beschreef hijCirsium palustre in de publicatie Flora Carniolica.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Houtstikel
• English: Marsh thistle
• Français: Cirse des marais
• Deutsch: Sumpf-Kratzdistel
• Espanõl: ?
• Italiano: Cardo di palude
• Svenska: Kärrtistel
• Norsk: Myrtistel
• Dansk: Kær-Tidsel

De Engelse naam is Marsh thistle. Dit betekent "moerasdistel". De plant heeft inderdaad zeer vochtige grond nodig.

Voor de verspreiding van Kale jonker in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Cirse des marais. Dit betekent ook "moerasdistel.

De Duitse naam is Sumpf-Kratzdistel. Dit betekent letterlijk "moeras-krasdistel". Hierbij ligt de nadruk behalve bij moeras ook op Krassen, krabben. Hiermee wordt het tweede deel van de Cirsium palustre (Kale jonker) bedoeld. Cirsium is afkomstig van het Griekse woord kirsos, dat "gezwollen ader" of "spatader" betekent. Distels werden vroeger als remedie hiertegen gebruikt.

De Spaanse naam is mij onbekend. Het aantal varianten is zo groot dat ik de meest gebruikte naam niet ken.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Cardo di palude. Dit betekent weer "distel van het moeras".De Italiaanse naam "Cardo" is vrij algemeen en heeft ongeveer dezelfde status als de naam 'Distel' in het Nederlands. De volgende planten heten in het Italiaans Cardo: Carduus, Carduncellus , Carlina , Centaurea , Cnicus , Cynara , Echinops , Galactites , Jurinea , Onopordum , Scolymus , Silybum , Tyrimnus , alle soorten van de Asteraceae- familie, sommige soorten van het geslacht Eryngium, Apiaceae, sommige soorten van het geslacht Dipsacus en de familie Dipsacaceae .

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse, Noorse en Deense naam is nagenoeg gelijk, Kärrtistel/Myrtistel/Kær-Tidsel. Ook dit betekent "moerasdistel".

Voor de verspreiding van Kale jonker in Zweden zie deze kaart.

Ecologie

Bodem
Zonnige tot licht beschaduwde plaatsen op natte, matig voedselarme tot vaak matig voedselrijke, meestal licht bemeste, humeuze, zwak zure tot kalkhoudende grond (zand, leem, veen en lichte klei).

Groeiplaats
Grasland (hooiland en weiland), zeeduinen (duinvalleien), waterkanten (langs sloten en greppels), moerassen (trilveen en jong veenmosrietland), bermen, grazige ruigten, bossen (lichte plekken in loofbossen en moerasbossen), bosranden, heggen, struwelen, kapvlakten en langs spoorwegen (spoorweggreppels).

Verspreiding

Nederland
Algemeen, maar vrij zeldzaam in Zeeland, het noordelijk zeekleigebied en Flevoland.

Vlaanderen
Vrij algemeen tot algemeen.

Wallonië
Vrij algemeen.

Wereld
Europa, behalve in het uiterste zuiden. Zeldzaam in Midden-Siberië. Ingevoerd in het oosten van Noord-Amerika en in Nieuw-Zeeland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten