Comarum palustre /Potentilla palustris (Wateraardbei)

Wateraardbei behoorde vroeger tot dezelfde familie behoort als de Ganzeriken (Potentilla's) . Dat kon je ook wel zien. Niet alleen de bladeren lijken sterk op die van een Ganzerik, alleen dan wel sterk vergroot. Ook die, overigens niet eetbare, aardbei komt overeen met een Potentilla namelijk de Schijnaardbei (Potentilla indica). Deze plant ontwikkeld zich precies het zelfde. Eerst ontvouwt zich een bloem daarna de vrucht/aardbei, die overigens ook niet eetbaar is. Tegenwoordig behoort deze Wateraardbei tot een ander geslacht, het Comarumgeslacht. Het is tevens de enige Comarum-soort die in het wild voor komt in Nederland. Wateraardbei bloeit in Juni en Juli.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen minstens 13 soorten Ganzerik (Potentilla) in het wild voor in Nederland:

• Aardbeiganzerik (Potentilla sterilis) - zeldzaam
• Kruipganzerik (Potentilla anglica) - algemeen
• Liggende ganzerik (Potentilla supina) - vrij zeldzaam
• Middelste ganzerik (Potentilla intermedia) - vrij zeldzaam
• Noorse ganzerik (Potentilla norvegica) - vrij zeldzaam
• Rechte ganzerik (Potentilla recta) - vrij zeldzaam
• Schijnaardbei (Potentilla indica) - algemeen
• Tormentil (Potentilla erecta) - algemeen
• Vijfvingerkruid (Potentilla reptans) - algemeen
• Viltganzerik (Potentilla argentea) - algemeen
• Voorjaarsganzerik (Potentilla verna/Potentilla tabernaemontani) - zeldzaam
• Wateraardbei (Comarum palustre /Potentilla palustris) - algemeen
• Zilverschoon (Potentilla anserina) - algemeen

De officiële wetenschappelijke naam is Comarum palustre L. of Potentilla palustris (L.) Scop.

Er zijn twee verklaringen voor Comarum:

1. De naam Cómarum is gevormd naar het Griekse woord komaron, waarmede de vrucht van de Aardbeiboom (Arbútus unédo) - komaroo - werd aangeduid. De verhoogde, sponsachtige, rode bloembodem met de vele gladde vruchtjes doet aan een aardbei denken.
2. Comarum komt van Coma (Latijn) wat "haar" betekent, doelend op de haarachtige meeldraden van de bloem.

Veel planten hebben bij het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam de woorden aqua/aquatica/aquatila of  palustris gekregen. Al deze plantensoorten komen dan bij of in water voor. Soms verdraagt de plant brak (zoutig) water, maar er is in ieder geval een (zeer) vochtige bodem nodig. De naam dient ook vaak ook ter onderscheid van andere soorten. Aqua is Latijn en betekent "water". Aquatica is Latijn en betekent "modderige/moerasachtige grond of levend bij/in het water". Aquatila is Latijn en betekent "gebied bij het water". Palustris is Latijn en betekent "moeras (achtig)".

Potentilla komt van Potens (Latijn) en betekent "krachtig". Dit vanwege de geneeskrachtige werking.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij de soort als Comarum palustre de publicatie Species Plantarum.

Scop. staat voor Giovanni Antonio Scopoli (3 juni 1723 – 8 mei 1788). Hij was een Italiaanse arts en natuuronderzoeker. In 1771 beschreef hij Potentilla palustris in de publicatie Flora Carniolica.

Volgens mij persoonlijk worden beide wetenschappelijke namen willekeurig gebruikt.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Kofjeblom
• English: Marsh Cinquefoil
• Français: Potentille des marais
• Deutsch: Sumpf-Blutauge
• Espanõl: Cincoenrama
• Italiano: Cinquefoglia delle paludi
• Svenska: Kråkklöver
• Norsk: Myrhatt
• Dansk: Kragefod

De Engelse naam is Marsh Cinquefoil. Dit betekent "moeras vijfblad". Dit geeft precies weer hoe deze plant er uitziet en waar deze groeit (in het moeras/water). Alle leden van de Potentilla familie (Ganzeriken) heten in Engeland Cinquefoil. Alhoewel Vijfvingerkruid soms kruist met andere Ganzeriken en dan een extra kroonblad vormt. Het aantal "vingers" wil soms ook wel eens wisselenen.

Voor de verspreiding van Comarum palustre /Potentilla palustris in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Potentille des marais. Dit is de Franse benaming voor de volledige tweede wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Sumpf-Blutauge. Dit betekent "moeras-bloedoog". Dit heeft alles te maken met de groeiplaats en hoe de bloem er uitziet.

De Spaanse naam is Cincoenrama. Wat dit exact betekent is mij nog onbekend.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse is Cinquefoglio delle paludi. Dit betekent "vijftallig blad van het moeras. Alle Potentilla  soorten, dus ook deze plant, heten in Italië heten Cinquefoglio. Van het moeras spreekt voor zichzelf als je het hebt over een Wateraardbei.

De Zweedse naam is Kråkklöver. Dit betekent "kraaienklaver". Alhoewel ik het nog nergens heb gelezen kan ik mij voorstellen dat de plant met z'n smalle stengelbladeren en bruine bloemen deze naam kreeg. Wateraardbei is absoluut geen lid van de Klaverfamilie (Trifolium). Op de Zweedse Wkipagina staat een leuk verhaal over deze naam: Kraaienklaver heeft verschillende regionale, dialectische en historische namen. In het artikel Speculum botanicum renovatum uit het jaar 1659 van J. Franck wordt het kruid rood vijfvingerig kruid of rode kraaienpootjes genoemd . Carl von Linné spreekt zelf over de namen van de plantensoorten als koud gras, kraaienpootjes en melkzakken in Flora Svecica uit 1745. Elias Frie's werk "Critical Dictionary of Swedish Plant Names" uit 1880 vermeldt de namen hummeltoppur (vrouwelijke bloem van de Hop (Humulus lupulus), koud gras, kraaienpootjes , kraaienklauwen en melkzakjes .

Voor de verspreiding van Comarum palustre /Potentilla palustris in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Myrhatt. Dit betekent "moerashoed". Leuke naam voor bloem met een echte "hoedenrand"!

De Deense naam is Kragefod. Dit betekent "kraaienpoot".

Ecologie

Bodem
Zonnige plaatsen op natte, matig voedselarme tot matig voedselrijke, zwak zure grond en in ondiep water. Vaak op kwelplekken met ijzerrijk grondwater (veen, humeus zand en leem).

Groeiplaats
Waterkanten en water (vennen, veenplassen, spoorsloten en greppels), moerassen (kwelmoerasjes, drijftillen en moerassige ruigten), grasland (hooiland), zeeduinen (duinvalleien en duinmeertjes) en soms bossen (ijl berkenbroekbos).

Verspreiding

Nederland
Plaatselijk vrij algemeen in laagveengebieden, in het midden, oosten en noordoosten van het land en op de Waddeneilanden. Zeldzaam in het rivierengebied en zeer zeldzaam in de Holandse duinen, in het noordelijk zeekleigebied en in Flevoland. Niet in Zeeland en Zuid-Limburg.

Vlaanderen
Plaatselijk vrij algemeen in de Kempen. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Wallonië
Plaatselijk vrij algemeen in de Ardennen. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Wereld
Koude en gematigde streken op het noordelijk halfrond.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten