Convolvulus sepium/Calystegia sepium (Haagwinde)

Akkerwinde komt overal voor in Nederland, soms tot vervelens toe. Deze plant zet mensen vaak op het verkeerde been. Sinds de introductie van internet is de vraag vaak Akkerwinde (Convolvulus arvensis) of Haagwinde (Calystegia sepium/Convolvulus sepium). Vaak omdat de kleur van Haagwinde soms roze is (. Er zijn diverse verschillen. Allemaal te vinden in een flora. Akkerwinde bloeit in Juni tot in de herfst.

Er komen minstens 3 soorten Windes (Calystegia) in het wild voor in Nederland:

• Akkerwinde (Calysgia arvensis) - algemeen
• Haagwinde (Calystegia sepium/Convolvulus sepium) - algemeen
• Zeewinde (Convolvulus soldanella/Calystegia soldanella) - zeldzaam

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De officiële wetenschappelijke naam is Convolvulus sepium L. of Calystegia sepium (L.) R.Br.

Convolvulus komt van Volvere (Latijn) en dit betekent rollen/inpakken/ronddraaien. Dit slaat op het "windgedrag" of op de typisch rondgedraaide ingevouwen bloemen.

Calystegia is afgeleid van Kalix (Grieks) en betekent "kelk". Stegia, komt van Stege (Grieks) en betekent "bedekking of dak", wat betrekking heeft op de schutbladen die bij haagwinde de kelk bedekken.

Sepium (Latijn) betekent "heg of haag", waarlangs de haagwinde omhoog klimt , vooral op enigszins vochtige en voedselrijke plaatsen. Sepium is weer afgeleid van Saepio wat "omheinen/afschutten" betekent.

De naam zegt alles over zijn groeiplaats en groeigedrag.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. en R.Br.

L. staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij de plant als Convolvulus sepium in de publicatie Species Plantarum.

R.Br. staat voor Robert Brown ( 21 december 1773 - 10 juni). Hij was een Schotse arts en een belangrijke botanicus. In 1795 was hij als militair arts in Ierland gestationeerd . Hij verzamelde daar talloze planten en ontmoette de Londense botanicus Sir Joseph Banks , die hem in staat stelde om op een onderzoeksschip deel te nemen aan een reis naar Australië . Van 1801 tot 1805 verzamelde en bestudeerde Brown daar bijna 4000! grotendeels onbekende plantensoorten. Uit eerbetoon werd hij o.a. 1812 verkozen tot Fellow of the Royal Society. Daarna volgde nog vele andere benoemingen. In 1849 tot 1853 was Brown voorzitter van de Linnean Society en publiceerde talrijke geschriften. O.a. de Prodromus Florae Novae Hollandiae et Insulae van-Diemen. In1810 beschreef hij hierin de plant als Calystegia sepium.

Een mooi verhaal over deze plant komt van natuurverhalen.nl.

In veel middeleeuwse legenden speelt Maria een hoofdrol, niet alleen als de zorgzame, brave moeder, maar vaker als een wilskrachtige, zelfstandige vrouw die veel gedaan kan krijgen. Luister naar deze legende over modder en kostbare wijn:

Lang geleden toen de wegen nog karrensporen waren, trok een paard een zwaar beladen wagen door het vlakke land. Het was najaar en een prachtige stille dag. De natuur rustte uit na een dag vol herfststormen en striemende regens. Plotseling zakte de kar weg in de modder. Het paard trok uit alle macht, maar tevergeefs. Het uitgraven van de wielen baatte ook niet. De wagen was te zwaar door zijn lading met vaten kostbare wijnen. Uitgeput en wanhopig zat de voerman op zijn wagen te piekeren. Hij wist dat zodra het donker werd, de rovers te voorschijn zouden komen om zijn lading te plunderen. Na verloop van enkele uren ontwaarde hij aan de horizon het silhouet van een mens. Naderbij gekomen zag hij dat het een oude vrouw was die hem niet met spierkracht zou kunnen helpen. Maar zij zou misschien wel hulp kunnen halen. Bij de kar aangekomen vroeg de vrouw: “Beste man, heeft u wat te drinken voor mij, het is een moeizame wandeling over dit modderige pad.”

De man gaf zijn drinkzak en zei: “Drink, maar niet te veel, dit is alles wat ik heb.” Verbaasd dronk ze enkele teugen en sprak: “Maar voerman, u heeft vele vaten wijn op de kar, dat is toch genoeg om te drinken?” “Ja, ja, ja,” mompelde hij “dat is voor de landheer. En trouwens, ik heb ook geen glazen. Maar kunt u mij misschien helpen door hulp te gaan vragen, u weet vast waar hier in de buurt mensen wonen.”

De oude vrouw glimlachte, knikte welwillend en liep naar het paard. Ze aaide het over zijn flanken, ging op haar tenen staan en fluisterde iets in het oor van het dier. Het trekpaard spande zijn spieren en trok en trok en trok. Het schuim verscheen op zijn bek en plotseling kwam de wagen in beweging. Vol ongeloof keek de man de vrouw aan, was dit een duivel of een engel in vrouwengedaante? Het deerde hem niet, zijn wagen was gered en hij boog zijn hoofd vol dankbaarheid. “Hier zouden we op moeten drinken, vrouwe,“ sprak hij blij “maar ik heb geen glazen”. De oude vrouw glimlachte wederom en liep naar het struikgewas aan de rand van de weg waar enkele grote witte bloemen bloeiden. Ze plukte er twee en zei:” Schenk die heerlijke wijn maar in deze glazen.”

Terwijl de man de wijn in de bloemen schonk, veranderden deze in kristallen glazen en hij realiseerde zich dat de vrouw de hem had geholpen niemand anders dan de heilige Maria kon zijn. En sindsdien noemen de Vlamingen deze plant ‘Onze-lieve-vrouwe-glazeke”.

Een haagwinde is een klimplant die zich ‘windt’ om een andere plant en zo naar het licht klimt. De winde kan in een seizoen wel 3 meter lang worden. ’s Winters sterft het bovengrondse deel af. Let eens op, als het donker is sluit de bloem zich, maar ook als het regent beschermt hij zijn stuifmeel door zich te sluiten. De grote witte bloemen ziet u overal langs vochtige wegen en in open gebied, waar het over planten en struiken heen woekert. In veel Nederlandse streken wordt het ook wel ‘pispotje’ genoemd.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Spoekeblom
• English: Hedge bindweed, Large wild morning glory
• Français: Liseron des haies
• Deutsch: Gewöhnliche Zaunwinde
• Espanõl: Corregula mayor
• Italiano: Vilucchio bianco
• Svenska: Snårvinda
• Norsk: Strandvindel
• Dansk: Gærde-Snerle

Er zijn drie Engelse namen:

1. Hedge bindweed. Dit betekent letterlijk "hegge bindkruid". Precies wat deze plant doet.
2. Large wild morning glory: Dit betekent "grote wilde ochtend glorie". Deze naam behoeft enige uitleg. De enorme witte bloemen van de plant zij de grootste bloemen die in het wild voorkomen. Met Ochtend glorie wordt bedoeld dat deze bloemen s'morgens met een zonnetje optimaal bloeien. Maar zoals zoveel bloemen, bij kou, schaduw en regen trekken de kroonbladen samen. Andere bloemen trekken zich hiervan niets aan.

Voor de verspreiding van Haagwinde in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Liseron des haies. Liseron betekent "winde (dit is de algemene naam)".  De haies betekent "van de hagen".

De Duitse naam is Gewöhnliche Zaunwinde. Dit betekent "gewone hek/afscheiding winde".

De Spaanse naam is Corregula mayor. De betekenis hiervoor is mij onbekend.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Vilucchio bianco. Waarschijnlijk komt Vilucchio uit het vroegere Latijnse Volūculum. Hieruit is het Latijnse Volvo ontstaan, het eerste gedeelte van de tweede wetenschappelijke naam. Bianco betekent "wit", de kleur van de bloem. Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. De hier genoemde naam kan ook nog varianten hebben.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Vit snårvinda. Vit betrekent "wit", de kleur van de bloem. Dit betekent "struikgewas winde". Deze bloem is nooit alleen/seperaat te vinden maar altijd in een struikgewas gewonden.

Voor de verspreiding van Haagwinde in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Strandvindel. Dit betekent "strandwinde". Gek genoeg leggen ze in Noorwegen de nadruk op het voorkomen bij de kust e.d terwijl de plant in heel de wereld algemeen voor komt in landen met een gematigd klimaat, dus ook in Noorwegen.

De Deense naam is Gærde-Snerle. Dit betekent ook weer "afscheiding-winde".

Ecologie

Bodem
Zonnige tot half beschaduwde plaatsen op natte tot vochtige, voedselrijke grond. Ook in brak milieu (alle grondsoorten behalve hoogveen).

Groeiplaats
Moerassen (rietland en het zoetwatergetijdengebied), waterkanten (o.a. aanspoelselgordels, kribben, stenen dijkbeschoeiingen, rietgordels langs zeearmen en greppels), heggen, houtwallen, struwelen, grienden, bosranden (moerasbossen), bossen (open plekken in moerasbossen), plantsoenen, langs hekwerken, tussen straatstenen, ruderale plaatsen, braakliggende grond, ruigten (natte ruigten), afgravingen, tuinen, akkers (bollenvelden en maisakkers) en zeeduinen (duindoornstruweel aan de rand van strandvlakten).

Verspreiding

Nederland
Zeer algemeen.

Vlaanderen
Zeer algemeen, maar iets minder algemeen in de duinen en in de Kempen.

Wallonië
Zeer algemeen, maar vrij zeldzaam in de Ardennen.

Wereld
Alle werelddelen, in gebieden met een gematigd klimaat.

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten