Corydalis cava (holwortel)

De soort is nauw verwant aan de Vingerhelmbloem (Corydalis solida). De Vingerhelmbloem is van Holwortel te onderscheiden door de handvormig ingesneden schutblaadjes van de bloemen. Deze naam is dan ook een verwijzing naar die schutblaadjes. Holwortel is donkerder paars (soms ook wit) en iets vorser. Dit is meestal zo maar uitzonderingen komen vaak voor. Ieder jaar is er op Facebook e.d. weer een discussie of de gevonden plant Holwortel of Vingerhelmkruid is.Een kruising (hybride) tussen de twee soorten is ook mogelijk.Kijk maar op deze tabel van het forum van waarnemingen.nl. Verder is deze plant in het wild vrij zeldzaam behalve als Stinsenplant. Samen met die Vingerhelmbloem zijn dit de enige twee Corydalis soorten die in het wild voorkomen in Nederland. De gele stippen op het Floron verspreidingskaartje geven aan dat deze soort veelvuldig wordt "ingezaaid". Beide zijn echte Stinzenplanten en bloeien in Maart, April en Mei.

De officiële wetenschappelijke naam is Corydalis cava (L.) Schweigg. & Körte

Er zijn drie verklaringen voor Corydalis:

1. Corydalis is afkomstig van Korydalis (Grieks) en betekent "kuifleeuwerik". Dit naar de gelijkenis tussen kuif van deze vogel en de vorm van de honingspoor van de bloem.
2. Andere menen dat het gaat om de gelijkenis van de vorm van de bloem en de lang gespoorde achterteen van de leeuwerik.
3. Weer een andere mening is dat Corydalis afkomstig is van Korys (Grieks) wat "helm" betekent. Dit slaat natuurlijk ook op de vorm van de bloem.

Cava komt van Cavae (Latijn) en betekent "holte". Wat slaat op de holle "wortel" wat dus een hazelnoot grote wortelknol is. Dit in tegenstelling  tot de niet holle wortelknol van de Coridalis solida.

Het Engelse Bulbous betekent "rond/uitgehold", het Franse Creuse betekent "uitgehold" en het Duitse Hohler betekent "hol". Alle drie dus ook verwijzingen naar de holle wortelknol. De Zweedse, Noorse en Deense namen laten het zelfde zien.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit (L.) Schweigger & Koerte

L. staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij de soort als Fumaria bulbosa var. cava in de publicatie Species Plantarum.

Schweigg. staat voor August Friedrich Schweigger (8 september 1783 - 28 juni 1821) was een Duitse natuuronderzoeker , geboren in Erlangen. Op een onderzoeksreis naar Sicilië werd hij op 28 juni 1821 in de buurt van Agrigento vermoord.

Körte staat voor Heinrich Friedrich Franz Körte (17 maart 1782 - 30 januari 1845). Hij was een Duitse natuur- en landbouwwetenschapper en dertig jaar lang hoogleraar Natuurwetenschappen aan de Landbouwacademie in Möglin. Samen met Schweigger beschreef hij de soort als Corydalis cava in de publicatie Flora Erlangensis.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Holwoartel
• English: Bulbous Corydalis
• Français: Corydale creuse
• Deutsch: Hohler Lerchensporn
• Espanõl: ?
• Italiano: Colombina cava
• Svenska: Hålnunneört
• Norsk: Hol-lerkespore
• Dansk: Hulrodet Lærkespore

De Engelse naam is Bulbous Corydalis. Dit betekent "knolvormige corydalis". Naast Vingerhelmbloem (Corydalis solida), die van dezelfde familie is, heeft deze plant een knolvormige (holle) wortel.

Voor de verspreiding van Holwortel in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Corydale creuse. Dit betekent "holle corydalis. Net zoals de Nederlandse naam.

De Duitse naam is Hohler Lerchensporn. Dit betekent letterlijk "holle leeuwerik spoor". Deze naam heeft uitleg nodig. In Nederland en sommige andere landen hebben leden van de familie Corydalis de naam Vogeltje op de kruk e.d. Deze en dus ook de Duitse naam hebben betrekking tot de gelijkenis met een vogelpootje (met spoor) of de gehele vogel. Zie ook de verklaring van een van de wetenschappelijke namen. Omdat het hier de Holwortel betreft wordt het woord Hohler toegevoegd.

De Spaanse is mij onbekend.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Colombina cava. Als je Colombina vertaald is het afgeleid van "duif". Maar aangezien ik nergens heb kunnen vinden waarom Italiaanse namen de naam Duif (Colomba) in zich hebben en niet Leeuwerik (zoals afgeleid van de wetenschappelijke naam) is dit nog onbekend voor mij. Cava betekent "grot". Verwijzend naar de holle knol van de plant.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Hålnunneört. Dit betekent "hol nonnenkruid". De naam Håll slaat op de knol van de plant die hol is. Non vanwege het feit dat de plant door nonnen rond 1760 in kloosters hebben geïntroduceerd. Ört/eurt/urt is de Scandinavische term voor "kruid".

Voor de verspreiding van Holwortel in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Hol-lerkespore. Dit betekent net zoals de Duitse naam "holle leeuwerik spoor".

De Deense naam is Hulrodet Lærkespore. Dit betekent ook "holle wortel leeuwerik spoor".

Ecologie

Bodem
Licht beschaduwde plaatsen op vochtige, goed doorluchte, matig voedselrijke tot voedselrijke, humeuze en kalkrijke grond (leem, klei en mergel).

Groeiplaats
Bossen (loofbossen, aan de voet van hellingen, hogere delen van beek- en rivierdalen, beschaduwde slootkanten bij buitenplaatsen en parkbossen), heggen, boomgaarden en kreupelhout.

Verspreiding

Nederland
Zeldzaam als stinsenplant in de zeekleigebieden in Fyslân en Groningen, langs de Vecht en aan de binnenduinrand. Elders zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Niet in Vlaanderen.

Wallonië
Op een paar plaatsen ingeburgerd.

Wereld
Midden-, Oost- en Zuid-Europa, hoofdzakelijk in berggebieden. Holwortel komt van nature voor tot vlak bij de grens van Nederland, in de omgeving van Aken en Bentheim.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten