Diplotaxis tenuifolia (Grote zandkool)

Grote zandkool is een beetje moeilijke plant. De naam doet vermoeden dat het een soort is die tot het Koolgeslacht (Brassica) behoort. De plant behoort trouwens wel tot de Koolfamilie (Brassicaceae). Nee dus. Deze plant valt net onder een ander geslacht, het Zandkoolgeslacht (Diplotaxis). Het tweede grote nadeel is dat hij geel is en heel erg lijkt op Koolzaad,  Raapzaad, Zwarte mosterd, Herik en nog een paar kruisbloemigen. Een goede flora is hier dus zeker op z'n plaats. Nu zijn er zat andere mensen die het op naam brengen van gele kruisbloemigen erg moeilijk vinden dus gelukkig heeft Floron een handig overzicht van al die verschillen gemaakt. Zandkool bloeit in Juni tot en met de herfst.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen minstens 2 soorten Zandkool (Diplotaxis) in het wild voor in Nederland:

• Grote zandkool (Diplotaxis tenuifolia) - Algemeen
• kleine zandkool (Diplotaxis muralis) - Algemeen

De officiële wetenschappelijke naam is Diplotaxis tenuifolia (L.) DC.

Diplotaxis komt het Griekse Diplos dat "dubbel" betekent en Griekse Taxis dat "rij" betekent. Dit omdat de zaden in ieder hokje in twee rijen zitten. Tenui betekent "dun". Folia komt van Follum (Latijn) en betekent "blad". Dit omdat de stengbladeren van Grote zandkool smaller zijn dan die van Kleine zandkool.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit (L.) DC.

L. staat voor Carl Linnaeus. In 1755 beschreef hij de soort als Sisymbrium tenuifolium in de publicatie Centuria I. Plantarum.

Dit staat voor Augustin Pyramus de Candolle (4 februari 1778 – 9 september 1841). Hij was een Zwitsers botanicus. Hij hanteerde in de vele werken die hij publiceerde verschillende spellingwijzen voor zijn naam. De "Principes élémentaires de botanique", die werd uitgegeven als de toelichting op zijn werk, bevatte de eerste weergave van classificatieprincipes waarbij hij, in tegenstelling tot de kunstmatige methodes van Carolus Linnaeus, een natuurlijke methode volgde. In 1821 herschreef hij de soort als Diplotaxis tenuifolia in de publicatie Regni Vegetabilis Systema Naturale.

• Frysk:  Wyld koalsied
• English: Perennial wall-rocket
• Français: Diplotaxe à feuilles ténues
• Deutsch: Schmalblättriger Doppelsame
• Espanõl: Jaramago silvestre
• Italiano: Ruchetta comune
• Svenska: Sandsenap
• Norsk: Steinsennep
• Dansk: Sandsennep

Zie ook de Nederlandse verklaring

De Engelse naam is Perennial wall-rocket. Dit betekent "meerjarige muur-raket". Meerjarig wil zeggen dat de plant elk jaar groeit uit een blijvend wortelgestel. Rocket is een verbastering van het Italiaanse woord Ruchetta dat betrekking heeft op verscheidene soorten Kruisbloemigen (Cruciferen). Zandkool is dus absoluut geen onderdeel van het Raketgeslacht (Sisymbrium). Wall betekent natuurlijk "muur. Maar de plant groeit in de Lage Landen zelden op muren, wat echter in Engeland meer het geval zou zijn.

Voor de verspreiding van Grote zandkool in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Diplotaxe à feuilles ténues. Dit is de Franse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Schmalblättriger Doppelsame. Dit is de Duitse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.

Voor de verspreiding van Grote zandkool in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Jaramago silvestre. De vertaling levert "gewone raketsla" op maar de exacte betekenis van Jaramago is mij onbekend.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Ruchetta comune. Net als de Spaanse naam betekent dit Raketsla.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse, Noorse en Deense naam is nagenoeg gelijk, Sandsenap/Steinsennep/Sandsennep. Dit betekent Zand/Steenmosterd. Een vreemde naam want van deze plant word absoluut geen mosterd gemaakt. Een mosterdsoort word wel gemaakt van de zaadjes van Zwarte mosterd (Brassica nigra). Deze plant lijkt wel op Zandkool.

Voor de verspreiding van Grote zandkool in Zweden zie deze kaart.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen (pioniervegetaties) op droge, matig voedselarme tot matig voedselrijke, kalkhoudende, omgewerkte grond (zand, zavel en stenige plaatsen).

Groeiplaats
Langs spoorwegen (spoorbermen, spoordijken en spoorwegterreinen), haventerreinen, industrieterreinen, bouwterreinen, omgewoelde bermen, opgespoten grond, ruigten (kalkrijke ruigten), afgravingen, steenglooiingen, tussen straatstenen, rotsen, ruderale plaatsen, op en aan de voet van oude muren, vluchtheuvels, plantsoenen en zeeduinen (langs boulevards en duinpaden in en bij de zeedorpen en langs hekwerken).

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen in de Hollandse duinen en stedelijke gebieden, plaatselijk vrij algemeen in het rivierengebied en in het westen. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Algemeen in de duinen, de Polders en in stedelijke gebieden. Elders zeldzaam, zeer zeldzaam of ontbrekend.

Wallonië
Zeldzaam in Brabant en in de Maasvallei (in de Kalkstreek).

Wereld
Middellandse-Zeegebied (vooral Italië) en Midden-Europa. De soort breidt zich uit naar het noorden (bijna tot de poolcirkel).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten