Erigeron/Conyza bonariensis (Gevlamde fijnstraal)

De Gevlamde fijnstraal is een relatief jonge plant in Nederland. Pas in 1994 werd het eerste exemplaar gevonden. Sinds die tijd zijn de nieuwe waarnemingen toegenomen. Eigenlijk is de plant een klimaatvluchteling. Sinds de toename van de temperatuur in ons land, en met name in de stad, wordt Gevlamde fijnstraal waargenomen. Het is dus wat je noemt ook een urbane plant. Gevlamde fijnstraal bloeit in Augustus, September en Oktober.

De Fijnstraal is een lastige soort. Gelukkig heeft Floron op de verspreidingsatlas een handige determinatietabel gemaakt voor een aantal soorten. Ook heeft Floron een determinatiesleutel voor 4 soorten Fijnstraal gemaakt.Er komen in Nederland minstens 7 soorten Fijnstraal (Erigeron) in het wild voor:

• Muurfijnstraal (Muurfijnstraal) - Algemeen
• Zomerfijnstraal (Zomerfijnstraal) - Algemeen
• Canadese fijnstraal (Canadese fijnstraal) - Algemeen
• Ruige fijnstraal (Erigeron floribundus/Conyza bilbaoana) - Vrij zeldzaam
• Gevlamde fijnstraal (Erigeron/Conyza bonariensis) - Algemene soort
• Hoge fijnstraal (Erigeron/Conyza sumatrensis) (incl. daveauana) - Algemene soort
• Scherpe fijnstraal (Erigeron acer/Erigeron acris) - Vrij zeldzaam

De officiële wetenschappelijke naam is Erigeron bonariensis (L.) Cronquist

De naam Erigeron is afgeleid van het oude Griekse woord ἦρι (êri) dat "vroeg in de morgen" betekent en Geron γέρων (gérōn) dat "oude man" betekent. Deze twee woorden refereren naar de snel verschijnende harige vruchten na de bloei.

De naam van het geslacht ( Conyza ) komt van het Griekse konops (= vlooien) of konis (= stof), verwijzend naar het poeder dat wordt verkregen uit de gedroogde plant en wordt gebruikt om ongewenste insecten af ​​te weren.

Bonariensis is niet makkelijk te ontleden. Buenos is Spaans en betekent "good" en Aires is ook Spaans en betekent  "lucht". Maar wat Goede lucht met de stad Buenos Aires te maken heeft is mij onbekend. Waarschijnlijk is het een Verlatijnisering van Buenos Aires wat de hoofdstad is van Argentinië waar de plant van origine vandaan komt.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. en Cronquist

L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij als rigeron bonariensis als eerste in de publicatie Species Plantarum.

Cronquist staat voor Arthur John Cronquist (19 maart 1919 - 22 maart 1992). Hij was een Amerikaanse bioloog, botanicus en een specialist op Compositae . Hij wordt beschouwd als een van de meest invloedrijke botanici van de 20e eeuw, grotendeels vanwege zijn formulering van het Cronquist-systeem en omdat hij de belangrijkste co-auteur is van de Flora of the Pacific Northwest, nog steeds de meest actuele flora voor drie noordwesten. Amerikaanse staten tot nu toe. In 1944 promoveerde hij in Botany. Zijn dissertatie (proefschrift) was een herziening van het geslacht Erigeron. In 1943 herschreef hij de soort als Conyza bonariensis in de publicatie Bulletin of the Torrey Botanical Club. New York. In sommige landen word de wetenschappelijke naam Erigeron bonariensis (L.) Cronquist gehanteerd.

Zie ook de Nederlandse verklaring

• Frysk:  Flamme tongersied
• English: Argentine Fleabane
• Français: Érigéron crépu 
• Deutsch: Südamerikanischer Katzenschweif
• Espanõl: Flor de ánnica
• Italiano: Coniza di Buenos-Aires
• Svenska: Boliviabinka
• Norsk: ?
• Dansk: Håret Bakkestjerne

De Engelse naam is Argentine Fleabane. Deze naam geeft meteen aan dat deze plant is komen "aanwaaien`` uit Zuid-Amerika, Argentinië dus. Fleabane betekent zoiets als "vlooien verdoemer/verdrijver". Vroeger werd deze plant in de brand gestoken. De rook hiervan zou vlooien verdrijven.

Voor de verspreiding van Gevlamde fijnstraal in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Érigéron crépu. Érigéron is het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam. Crépu betekend "gekroesde". Persoonlijk denk ik dat de het blad rechts en links scheef ("gekruld") staat ten opzichte van de nerf. Ik heb dit nog nergens gelezen.

De Duitse naam is Südamerikanischer Katzenschweif. Dit betekent "Zuid-Amerikaanse kattenstaart". Zuid-Amerika wordt bij de Engelse naam uitgelegd. Het woord Kattenstaart is te verklaren doordat de langwerpige stengelbladeren die zijn bedekt met stijve haren, waaronder lange haren nabij de top van de schutbladen.

Voor de verspreiding van Gevlamde fijnstraal in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Flor de ánnica. Deze naam is mij nog onbekend. 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Coniza di Buenos-Aires. Conize is Italiaans voor het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam. Di Buenos-Aires geeft aan dat de plant uit Zuid-Amerika (Buenos-Aires) komt. 

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Boliviabinka. Bolivia is weer een verwijzing dat deze plant uit Zuid-Amerika komt. Maar waarom Bolivia i.p.v. Buenos Aires, geen idee.Het woord Binka is het algemene Zweedse woord dat gebruikt word voor het geslacht Erigeron. Het betekent zoiets als "onkruid in het veld". Voor het woord Binka staat er om welke soort het gaat.

Voor de verspreiding van Gevlamde fijnstraal in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Sprikehamp. Sprike betekent "verspreid/gespleten". Dit zou kunnen slaan op de stand van de (uitgebloeide) kroonbladen. Hamp betekent "hennep", maar kan ook "veld" betekenen. Dit laatste is een stuk logischer want met Hennep heeft de plant niets te maken, ook niet met eventuele bijwerkingen. 

De Deense naam is Håret Bakkestjerne Håret betekent "behaard". De plant is best wel behaard. Bakke betekent grond/dienblad". Stjerne betekent "ster". Aangezien deze plant niets te maken heeft met Grondster heb ik het vermoeden dat dit heeft te maken met de bloem"bodem" van waaruit de zeer smalle lintbloemen steken. Bakkestjerne is de algemene Deense benaming voor een Aster.

Ecologie & verspreiding
Gevlamde fijnstraal is een pionier van open, droge, warme, zonnige, voedselrijke plaatsen. De soort houdt van stenige milieus en staat vooral aan de straatkant tussen het plaveisel, tussen keien aan loskaden in havengebieden, tussen keien van kademuren in binnensteden, in bermen, op bouwterreinen, rommelhoekjes, puinstorten en braakliggende gronden. Zij is recent ingeburgerd in het stedelijk gebied van Nederland, wat wil zeggen in het eerste decennium van de eenentwintigste eeuw. Gevlamde fijnstraal komt oorspronkelijk uit tropisch Amerika. In 1994 werd de soort allereerst in Leiden gevonden. Vondsten van groeiplaatsen in andere steden volgden elkaar daarna snel op. Het verschijnen van Gevlamde fijnstraal in Nederland wordt mede toegeschreven aan klimaatverandering, want door de stijging van de gemiddelde temperatuur worden de overlevingskansen van de soort groter.

CC-BY-SA 3.0 Niko Buiten, 2015

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten