Fallopia convolvulus (Zwaluwtong)

Het is een beetje jammer maar Zwaluwtong is meestal bekend als een zeer lastig onkruid. Dit klopt ook wel. De plant groeit snel, hij plant zich vegetatief voor, en wandelt zo gemakkelijk door je (moestuin). In eerste in denk je dat het Haagwinde (Convolvulus sepium/Calystegia sepium). Niet zo gek want voor dat deze bloeit lijkt deze Duizendknoop-soort er veel op.  Heggendoorzaad (Torilis japonica) trouwens ook.  Uiteraard zijn er genoeg verschillen.

Zwaluwtong werd voorheen ook wel "wilde boekweit" genoemd en zijn toepassing ligt dus ook dicht bij recepten waarmee men Boekweit (Fagopyrum esculentum) klaarmaakt. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd er in Rusland nog volop zwaluwtong gezaaid en genutigd. Ook in Duitsland werd er tot in de negentiende eeuw zwaluwtong gegeten. Kennelijk was dit duizenden jaren geleden al bekend. Verkoolde vruchten va Zwaluwtong worden al sinds het Vroeg -Neolithicum (de periode tussen jagers en verzamelaars en het begin van de landbouw) waargenomen . In het neolithische dorp bij Ehrenstein (Duitsland) werden ze in zulke hoeveelheden aangetroffen dat men vermoedt dat ze in de prehistorie als 'meelgewas' werden verbouwd

Zwaluwtong bloeit in Juli tot de herfst.

Op deze de website van Flora van Nederland is een videodeterminatie te vinden.

Hoe komt een wetenschappelijke naam tot stand?

De officiële wetenschappelijke naam is Fallopia convolvulus (L.) Á. Löve

Het woord Fallopia is eigenlijk onbekend. Men zegt volgens deze (Engelse) Wiki-pagina dat het geslacht Fallopia voor het eerst werd beschreven door de botanicus Michel Adanson in 1763. Hij onderscheidde het van Polygonum en andere geslachten die hij in zijn familie "Persicariae" plaatste. Adanson heeft de oorsprong van de naam niet uitgelegd. Er wordt gezegd dat het vernoemd is naar de Italiaanse botanicus Gabriele Falloppio , in het Latijn bekend als Fallopius. Hij was de hoofdinspecteur van de botanische tuin in Padua en een veelgeprezen anatoom, die wordt beschouwd als een grondlegger van de moderne anatomie.

Convolvulus komt van Volvere (Latijn) en dit betekent rollen/inpakken/ronddraaien. Dit slaat op het "windgedrag" of op de typisch rondgedraaide ingevouwen bloemen.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus.

Á. Löve staat voor Áskell Löve (20 oktober 1916 – 29 mei 1994). Hij was een IJslandse systematische botanicus , die vooral actief was in het Arctische gebied. Áskell studeerde vanaf 1937 botanie aan de Universiteit van Lund in Zweden . Hij promoveerde in 1942 in de botanie en behaalde het jaar daarop een doctoraat in de genetica . Van 1941 tot 1945 was hij wetenschappelijk medewerker aan de Universiteit van Lund en geneticus aan de Universiteit van IJsland . Áskell werd in 1963 onderscheiden met een Guggenheim Fellowship en verkozen tot lid van de IJslandse Academie van Wetenschappen. Áskell was vooral geïnteresseerd in het aantal chromosomen van planten. In 1970 herschreef hij de soort als Fallopia convolvulus in het tijdschrift Taxon; Official News Bulletin of the International Society for Plant Taxonomy. Ik kon alleen de cover van het tijdschrift vinden en niet het juiste artikel. Hiervan heb ik helaas geen voorbeeldfoto.

Zie ook de Nederlandse verklaring

• Frysk: Wylde boekweit
• English: Black Bindweed
• Français: Fallopie liseron
• Deutsch: Acker-Flügelknöterich
• Espanõl: ?
• Italiano: Fallopia convolvolo
• Svenska: Åkerbinda
• Norsk: Vindelslirekne
• Dansk: Snerle-Pileurt

De Engelse naam is Black Bindweed. Het enige dat ik heb kunnen vinden dat leidt tot het woord Zwart (black) is de kleur van het zaad. Maar dit word niet specifiek genoemd dat de plant Black bindweed word genoemd. Bindweed betekent natuurlijk "bindkruid". Met binden moet worden gezien, twee helften aan elkaar hechten/naaien maar dan zonder die helften. Dus de plant slingert, horizontaal of verticaal, rond.

Voor de verspreiding van Zwaluwtong in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Fallopie liseron. Fallopie is de Franse benaming voor het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam. Liseron betekent "winde (dit is de algemene naam voor een Winde-soort in Frankrijk)"

De Duitse naam is Acker-Flügelknöterich. Acker betekent natuurlijk "akker". Dit woord dient ter onderscheid van andere  Fallopia soorten, bijv. de Japanse duizendknoop (Fallopia japonica)

Voor de verspreiding van Zwaluwtong in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is mij onbekend

De Italiaanse naam is Fallopia convolvolo. Dit is de Italiaanse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.

De Zweedse naam is Åkerbinda Åker betekent "akker" en Binda "binden". Héél verwarrend, het scheelt maar één letter mer de Zweedse naam voor Akkerwinde (Convolvulus arvensis), Åkerbinda.

Voor de verspreiding van Zwaluwtong in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Vindelslirekne. Dit betekent "windende duizendknoop". Precies wat het is!

De Deense naam is Snerle-Pileurt. Snerle is de algemene Deense benaming voor het geslacht Winde (Convolvulus). Pileurt betekent "pijlkruid". Dat Pijl (het Deense Pil) moet je niet al te letterlijk nemen. Met pijl wordt hie het spitse stengelblad bedoeld. Ört/eurt/urt is de Scandinavische term voor "kruid". De Deense naam voor Pijlkruid (Sagittaria sagittifolia) is Pilblad. Hier staat Pil wel voor een echt pijlvormig blad. De laatst genoemde plant is trouwens absoluut geen familie van Perzikkruid.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen op vochtige tot droge, voedselrijke, vaak omgewerkte, niet te zure, vrij lichte grond (zand en leem).

Groeiplaats
Akkers (graan- en hakvruchtakkers en akkerranden), tuinen, zeeduinen (langs duinpaden, vooral op plaatsen waar het zand met houtsnippers vermengd is), braakliggende grond, wegranden, bermen (omgewerkte grond), langs spoorwegen, onder kreupelhout, aan de voet van heggen, ruderale plaatsen (o.a. afvalhopen) en waterkanten (langs rivieren).

Verspreiding

Nederland
Zeer algemeen.

Vlaanderen
Zeer algemeen.

Wallonië
Algemeen, maar zeldzamer in de Hoge Ardennen.

Wereld
Oorspronkelijk uit Europa en Azië. Nu in alle werelddelen, hoofdzakelijk in gematigde streken.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten