Fallopia japonica (Japanse duizendknoop)

De Japanse duizendknoop is een beruchte plant. Hij is een enorme probleemplant. Ondank dat hij er best wel mooi uit ziet (zie foto's) is de Japanse Duizendknoop te vinden op een lijst van een van de honderd meest invasieve planten ter wereld. Met invasief word bedoeld dat de plant alles overheersend is. Hij verdringt de inheemse flora, dus de inheemse flora die van origine hier voorkomt. En hij is nauwelijks te bestrijden. Tot op de dag vandaag is nog geen effectieve methode gevonden om dit te doen. En dat te denken dat de Japanse duizendknoop tussen 1829 en 1841 in Europa ingevoerd door de bekendearts/botanicus Philipp Franz von Siebold (zie paragraaf `planten in het nieuws). Puur om te laten zien wat voor mooie soorten wel niet in Azië voorkomen. Er zijn nog zo’n twintig originele planten of stekken aanwezig in de Hortus botanicus. Die staan daar dus al 200 jaar!

Naast deze plant zijn er nog twee ondersoorten te vinden in het wild in Nederland. De Basterdduizendknoop (Fallopia x bohemica) en de Sachalinse duizendknoop (Fallopia sachalinensis).  Volgens de Duitse Wiki-pagina is het verschil eenvoudig te zien. Even wijdverspreid is de hybride van deze twee soorten: Fallopia × bohemica (syn.: Reynoutria × bohemica , Reynoutria × vivax ). De eenvoudigste manier om dit vast te stellen is via de beharing van de bladeren: Reynoutria japonica : bladeren onbehaard (of beharing is niet met het blote oog te zien); Reynoutria sachalinensis : blad aan de onderkant behaard; Fallopia × bohemica : alleen de bladnerven zichtbaar behaard. De Japanse Duizendknoop bloeit in Augustus en September.

Oorspronkelijk werd het geslacht Polygonum veel ruimer opgevat dan tegenwoordig. Dit geslacht is opgesplitst in Duizendknoop (Persicaria), Kielduizendknoop (Fallopia) en Varkensgras (Polygonum). Om een beter inzicht te krijgen in deze familie staat op het YouTube-kanaal van Floron een uitgebreide video. Het eerste gedeelte gaat over het Zuring-geslacht (Rumex) maar vanaf 42:36 word het Duizendknoop-geslacht behandeld.

Als aanvulling op deze zeer verhelderende video staan er in deze tabel op de verspreidingsatlas van Floron ook enkele verschillen/overeenkomsten van deze 3 soorten Japanse duizendknoop. 

De officiële wetenschappelijke naam is Fallopia japonica (Houtt.) Ronse Decr.

Het woord Fallopia is eigenlijk onbekend. Men zegt volgens deze (Engelse) Wiki-pagina dat het geslacht Fallopia voor het eerst werd beschreven door de botanicus Michel Adanson in 1763. Hij onderscheidde het van Polygonum en andere geslachten die hij in zijn familie "Persicariae" plaatste. Adanson heeft de oorsprong van de naam niet uitgelegd. Er wordt gezegd dat het vernoemd is naar de Italiaanse botanicus Gabriele Falloppio , in het Latijn bekend als Fallopius. Hij was de hoofdinspecteur van de botanische tuin in Padua en een veelgeprezen anatoom, die wordt beschouwd als een grondlegger van de moderne anatomie.

Japonica is de Latijnisering voor het woord Japans.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit Houtt. en Ronse  Decr.

Houtt. staat voor Maarten Willem Houttuyn (1720 - 2 mei 1798). Hij was een Nederlandse arts en natuuronderzoeker (plant- en vogelkundige). Tussen 1761 en 1773 verscheen zijn 37-delige werk Natuurlyke Historie of uitvoerige Beschryving der Dieren, Planten en Mineraalen, volgens het Samenstel van den Heer Linnaeus, dit in navolging van Carl Linnaeus. In 1777 beschreef hij de soort als Reynoutria japonica. In veel landen geldt deze naam als de officiële wetenschappelijke naam.

Ronse  Decr. staat voor Louis Ronse Decraene. Dit is een Belgische botanicus geboren in 1962. Hij is werkzaam in de Royal Botanic Garden in Edinburgh. Sinds 2002 is hij directeur van de MSc-cursus in de biodiversiteit en taxonomie van planten. In 1988 beschreef hij de soort als Fallopia japonica in de publicatie Botanical Journal of the Linnean Society. Ik kan deze publicatie niet vinden en heb dus geen voorbeeldfoto.

Zie ook de Nederlandse verklaring

• Frysk: Reuze readskonk
• English: Japanese knotweed
• Français: Renouée du Japon
• Deutsch: Japanischer Flügelknöterich
• Espanõl: ?
• Italiano: Fallopia giapponese
• Svenska: Parkslide
• Norsk: Parkslirekne
• Dansk: Japan-Pileurt

De Engelse naam is Japanese knotweed. Dit is het zelfde als de Nederlandse naam.  Japanse duizendknoop wordt in Groot-Brittannië geclassificeerd als gecontroleerd afval en de verwijdering ervan is bij wet geregeld. Sommige huiseigenaren in het Verenigd Koninkrijk kunnen hun huis niet verkopen als er aanwijzingen zijn voor duizendknoop op het terrein. De soort is duur om te verwijderen. Volgens de Britse regering bedroegen de kosten voor de bestrijding van duizendknoop in 2014 £1,25 miljard.

Voor de verspreiding van Japanse duizendknoop in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Renouée du Japon. Dit betekent letterlijk "opnieuw geknoopte uit Japan". Het Opnieuw geknoopte slaat op het feit dat deze plant onderdeel uitmaakt van de Duizendknoopfamilie (Polygonaceae). De stengels van deze plantenfamilie hebben knoestige/verdikte delen. Waaruit dan weer nieuwe stengelbladeren groeien. Het gedeelte 'uit Japan' word o.a uitgelegd in de paragraaf Algemeen.

De Duitse naam is Japanische Staudenknöterich. Zoals de vorige namen word het woord Japanische (Japanse) op diverse plekken uitgelegd. Staude (komt van het Middelhoogduitse stûde ) is in wezen een tuinbouwterm voor bloeiende planten die uit de wortel ontkiemen. Dit zegt iets over het uiterlijk van de plant in vergeleken met bijv. Zachte duizendknoop (Persicaria mitis).

Voor de verspreiding van Japanse duizendknoop in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is mij onbekend.

De Italiaanse naam is Fallopia giapponese. Dit is de Italiaanse benaming voor de wetenschappelijke. Giapponese is te vertalen als  Nipponese. En dit verklaard meteen het wetenschappelijke woord Japonica (Nippon dus).

De Zweedse en Noorse naam is min of meer gelijk, Parkslide/Parkslirekne. Park (net als het Nederlandse Park) geeft de algemeenheid van de plant aan in vergelijking met andere soortenDuizendknoop. Slire betekent "schede", dus waar het blad begint bij de stengel. Kne betekent "knie". Overal waar een bladschede zit is ook een verdikte plek/knie.. Er zitten wel "duizend" knopen/knieën op de stengel. De eerste ontsnapte exemplaren van Japanse duizendknoop werden in 1909 gevonden in Blekinge en Östergötland (provincies in Zweden). Iets eerder, in 1901, werd het eerste exemplaar in Noorwegen in het wild waargenomen.

Voor de verspreiding van Japanse duizendknoop in Zweden zie deze kaart.

De Deense naam is Japan-Pileurt. Dit betekent "Japan pijlkruid". Ört/eurt/urt is de Scandinavische term voor "kruid". Persoonlijk denk ik dat het woord Pijkruid verwijst naar de smalle stengelbladeren van sommige andere soorten Duizendknoop. Pileurt word ook vertaald met Willgkruid. Dit zegt natuurlijk iets over de smalle Wilgenblaadjes. Dus in het geval van Japan-pileurt is het een verwijzing dat de plant onderdeel is/was van het Duizendknoop-geslacht. 

Ecologie

Bodem
Zonnige tot licht beschaduwde plaatsen op matig vochtige, voedselrijke grond (zand, leem en zavel).

Groeiplaats
Bosranden, bossen (loofbossen, bronbossen, beekbossen, parkbossen en landgoedbossen), langs spoorwegen (spoordijken en spoorbermen), braakliggende grond, grazige dijken, waterkanten (sloten, beken, kanalen en rivieren), bermen, tuinen, ruigten (humeuze ruigten), ruderale plaatsen, afgravingen (zandgroeven) en industrieterreinen.

Verspreiding

Nederland
Plaatselijk vrij algemeen. Het meest in Noord-Brabant, Gelderland, Overijssel en in de kuststrook.

Vlaanderen
Vrij algemeen, maar minder in de Polders en in de Kempen.

Wallonië
Vrij algemeen.

Wereld
Oorspronkelijk uit Japan, China en Taiwan. Ingeburgerd in Europa (sinds de negentiende eeuw), behalve in de meest zuidelijke landen.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten

Een verhaal over de arts/botanicus Philipp Franz von Siebold.