Fumaria officinalis (Gewone duivenkervel)

Ondanks het verspreidingskaartje en het feit dat deze plant te boek staat als algemeen heb ik hem hier (Gouda) nog niet gezien. En ik zie toch heel veel planten gedurende het gehele jaar. Wat ik niet wist is dat De Gele helmbloem (Pseudofumaria lutea) ook een "soort" Duivenkervel is. Heel vaak zie je deze plant als verwilderde tuinplant maar soms ook als "muurplant" in bijv. grachten. Omdat deze familie niet makkelijk op naam te brengen is staat op deze site van Waarnemingen.nl een tabel om het makkelijker te maken. Gewone duivenkervel bloeit van Mei tot in de herfst.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen minstens 3 soorten Duivenkervel (Fumaria) , en eentje die er wel op lijkt maar het niet is, in het wild voor in Nederland:

• Gele helmbloem (Pseudofumaria lutea) - vrij zeldzaam/verwilderde tuinplant
• Gewone duivenkervel (Fumaria officinalis) - algemeen
• Middelste duivenkervel (Fumaria muralis) - vrij zeldzaam
• Rankende duivenkervel (Fumaria capreolata) - zeldzaam

De officiële wetenschappelijke naam is Fumaria officinalis L.

Fumaria is Latijn en betekent letterlijk "de plaats van rook". En net als de Nederlandse verklaring is de verklaring erg onzeker. Waar die rook nu vandaan komt is op vele manieren verklaard. Inderdaad de plant werd al beschreven door Plinius (circa 23 – 79 na Chr.)  En in alle belangrijke kruidboeken uit de middeleeuwen komt hij voor. Vele namen kreeg de plant en meestal terug te brengen tot de Nederlandse naam "aardrook". Deze naam komt in veel talen terug. Een van de verklaringen is dat de bloemen van de plant iets wat doorzichtig zijn en eruit zien als rook. S'morgens als er lage mist is (aardrook) dan is dit effect nog beter te zien. Een andere verklaring is dat de rook van deze plant, bij verbranding, helpt bij duivels uitdrijving. 

Officinalis komt van Officium (Latijn) en betekent "in dienst van". Een plant met de toevoeging Officinalis stond/staat in dienst van de wetenschap. Om de geneeskrachtige werking werd/wordt deze plant daarvoor gebruikt.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus In 1753 beschreef hij Fumaria officinalis in de publicatie Species Plantarum.

Zie ook de Nederlandse verklaring

• English: Common fumitory
• Français: Fumeterre officinale, Herbe à la veuve
• Deutsch: Gewöhnlicher erdrauch
• Espanõl:
• Italiano: Fumaria comune
• Svenska: Jordrök
• Norsk: Jordrøyk
• Dansk: Læge-jordrøg

De Engelse naam is Common Ramping-fumitory. Fumitory is de Engelse benaming voor het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam. Er komen ook de Wall fumitory = Middelste duivenkervel (Fumaria muralis), White ramping-fumitory Fumaria capreolata = Rankende duivenkervel) en de Purple ramping-fumitory (Fumaria purpurea) voor in Engeland.

Voor de verspreiding van Fumaria officinalis plant in Engeland zie deze kaart.

Voor de verspreiding van Fumaria muralis in Engeland zie deze kaart.

Voor de verspreiding vanFumaria capreolata in Engeland zie deze kaart.

Voor de verspreiding vanFumaria purpurea in Engeland zie deze kaart.

Er zijn twee Franse namen:

1. Fumeterre officinale. Dit is de Franse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.
2. Herbe à la veuve. Dit betekent "weduwkruid". Deze naam wordt niet vaak gebruikt maar is wel een van de populairste alternatieve namen.  Met de verbranding van deze plant komt rook vrij om tranen op te wekken om verdriet te veinzen.

De Duitse naam is Gewöhnlicher erdrauch. Dit betekent "gewone aardrook". Voor de uitleg zie de wetenschappelijke naam.

De Spaanse naam is mij onbekend. Er zij zo veel varianten dat ik de meest gebruikte naam niet weet. 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Fumaria comune. De verklaring voor Fumaria staat bij het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam. Commune betekent "gewoon". Dit is ter onderscheid want in Italië komt ook een ondersoort voor, Fumaria di Wirtgen.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse, Noorse en Deense naam is nagenoeg gelijk, Jordrök/Jordrøyk/Læge-jordrøg. Dit betekent Aardrook/Aardrook/Genezende aardrook.

Voor de verspreiding van Gewone duivenkervel in Zweden zie deze kaart.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen op matige droge tot matig vochtige, omgewerkte, matig voedselrijke tot zeer voedselrijke, goed doorlatende, zwak zure tot meestal kalkrijke grond (zand, leem, zavel en lichte klei).

Groeiplaats
Moestuinen, akkers, wijngaarden, bermen (open plekken en omgeploegde bermen), braakliggende grond, ruigten, ruderale plaatsen, plantsoenen en bouwterreinen.

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen in het rivierengebied, Limburg, Noord-Brabant, Zeeland, Holland en het noordelijk zeekleigebied. Elders zeldzaam.

Vlaanderen
Vrij algemeen, maar zeldzaam in de Kempen.

Wallonië
Vrij algemeen, maar zeldzaam in de Ardennen.

Wereld
Vrijwel heel Europa, West-Siberië, Klein-Azië en Noord-Afrika. Ingeburgerd in o.a. Noord- en Zuid-Amerika, Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten