Galinsoga parviflora (Kaal knopkruid)

Kaal knopkruid is niet inheems (hij komt hier niet van origine voor) en is begin negentiende eeuw ingevoerd vanuit zuid-Amerika (Peru) naar Duitsland (Bremen). Waarschijnlijk is het van daaruit "ontsnapt" en heeft zich verder verspreid. Zowel Harig knopkruid (Galinsoga quadriradiata) als Kaal knopkruid komen massaal voor in Nederland. Naast de wel of niet aanwezige haren zijn er duidelijke verschillen. In een goede flora zijn die te vinden. Beide planten zijn de enige twee Knopkruid (Galinsoga) soorten die in het wild voorkomen in Nederland. Kaal knopkruid bloeit vanaf Juni tot ver in de herfst.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De officiële wetenschappelijke naam is Galinsoga parviflora Cav.

De naam Galinsoga is gegeven ter ere van de Spaanse arts Ignacio Mariano Martínez de Galinsoga (1766-1797). Hij was oprichter van de Madrid Royal Academy of Medicine , en directeur van de Madrid Botanical Garden 

Parvi komt van Paruos (Grieks) en betekent "klein" en Flora (Latijn) betekent "bloem" wat natuurlijk slaat op de kleine bloemen van deze plant, zeker t.o.v. de bladeren.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit Cav. Dit staat voor Antonio José Cavanilles (Valencia, 16 januari 1745 – Madrid, 5 mei 1804) was een Spaans rooms-katholiek priester en botanicus. Vanaf 1785 verschenen van zijn hand talrijke botanische boeken en artikelen, die zijn naam als vooraanstaand plantkundige vestigden. Zijn belangrijkste werk is het zesdelige Icones et descriptiones plantarum quae aut sponte in Hispania crescunt aut in hortis hospitantur, verschenen in Madrid tussen 1791 en 1801. Hij leverde ook niet minder dan achtenveertig bijdragen aan het wetenschappelijk tijdschrift Anales de Ciencias Naturales (in 1799 gesticht als Anales de Historia Natural). In 1796 beschreef hij Galinsoga parviflora in dat zesdelige werk.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Buormanskwea
• English: Gallant soldier, Littleflower quickweed
• Français: Galinsoga à petites fleurs
• Deutsch: Kleinblütiges Franzosenkraut
• Espanõl: ?
• Italiano: Galinsoga comune
• Svenska: Gängel
• Norsk: Peruskjelfrø
• Dansk: Håret Kortstråle

Er zijn twee Engelse namen:

1. Gallant soldier. In tegenstelling tot het Harig knopkruid (Galinsoga quadriradiata) welke Shaggy soldier (harig/slordige soldaat) heet heet deze soldaat Gallant, "braaf/galant". Een keurig geknipte bijna kale soldaat dus. De naam Soldier wil waarschijnlijk zeggen dat deze plant mee is gekomen met soldaten (zie de Duitse verklaring).
2. Littleflower quickweed: Dit betekent "kleinbloemig vlugkruid". De bloemen van deze plant zijn in verhouding tot het blad erg klein. Het woord snel/vlugkruid is als volgt uit te leggen. Het is een eenjarige plant die in een dag of drie van bloei tot zaad komt en zich daardoor nogal verspreidt. Een negen weken oude plant kan zeer veel bloemen tellen (wel meer dan duizend; drieduizend is wel eens geteld) en produceert pakweg 7000 zaden (gemiddeld 24 per bloemetje). De plant kan zijn levenscyclus in vijftig dagen voltooien. Per jaar zijn meerdere generaties mogelijk. Een zaadje houdt meer dan vijf jaar zijn kiemkracht.

Voor de verspreiding van Kaal knopkruid in Engeland zie deze kaart.

De Duitse naam is Kleinblütiges Franzosenkraut. Dit betekent "kleinbloemig fransozenkruid". Het woord Kleinbloemig is het onderscheid tussen het Behaartes Franzosenkaut (Harig knopkruid (Galinsoga quadriradiata)en deze plant. De naam Fransozenkruid komt naar verluidt uit de eerste helft van de 19e eeuw zich tijdens de Franzosenkriege (verzamelnaam voor oorlogen in de 17e eeuw t/m begin 19e eeuw) toen de plant zich verspreidde. Er is rond 1799 in Bremen al met de plant geëxperimenteerd. Begin 19e eeuw liet de botanicus Carl Christian Gmelin de zaden van de plant uit Madrid overkomen. Hij zaaide deze uit in de botanische tuin van Karlsruh en van daar uit verspreidde het zaad zich verder.

De Spaanse naam is mij onbekend. Het aantal varianten is zo groot dat ik de meest gebruikte naam niet ken.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Galinsoga comune. Dit betekent "algemene galinsoga". Ook weer ter onderscheid tussen Galinsoga ispida (Kaal knopkruid (Galinsoga parviflora) en deze plant.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Gängel. Ter onderscheid van het Harig knopkruid krijgt het de naam Här (Harig) als voorvoegsel.

Voor Gängel zijn meerder verklaringen. Maar geen van alle zijn eenduidig of logisch.

• Gängel betekent "een gebogen constructie die een wieg/mand stevig maakt". Hiermee wordt het iets wat gebogen bloemhoofdje bedoeld, of de stengel?
• Gängel komt van het werkwoord Gå, afkomstig van het Duitse werkwoord Gehen wat Gaan betekent".
• Gängel komt van Gänglig". Het staat voor iemand die niet graag loopt/beweegt/sportief is en dus smalle ledematen heeft. Doelend op de stengel?

Voor de verspreiding van Kaal knopkruid in Zweden zie deze kaart.

 De Noorse naam is Peruskjelfrø. Dit betekent letterlijk "Peru zaden met schelpschubben". De plant komt van origine uit Zuid Amerika (Peru) en de naam zegt iets over het uiterlijk van de zaden.

De Deense naam is Kortstråle betekent "korte straalbloemen", een algemeen kenmerk voor veel composieten. Ter onderscheid van het Harig Knopkruid wordt de naam Kiertel (Klier) als voorvoegsel hier niet gebruikt.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen (pioniervegetatie) op droge tot vochtige, voedselrijke tot zeer voedselrijke, bemeste, niet te zware en vaak kalkarme grond (van zand tot zavel).

Groeiplaats
Akkers (hakvruchtakkers), moestuinen, omgewerkte grond, braakliggende grond, plantsoenen, tussen straatstenen, tegen muren, ruderale plaatsen, langs spoorwegen, heggen, struwelen, bermen (omgewerkte plaatsen) en waterkanten (zandstrandjes langs beken en rivieren).

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen, maar zeldzaam op de Waddeneilanden, in Zeeland, het noordelijk zeekleigebied en in Flevoland. Ingeburgerd sinds 1863.

Vlaanderen
Algemeen ingeburgerd, maar zeldzamer in de Polders. Voor het eerst gevonden in 1827.

Wallonië
Algemeen, met name in Brabant. Zeldzaam ten zuiden van de lijn Samber en Maas.

Wereld
Oorspronkelijk uit Zuid- en Midden-Amerika, met name Mexico en het Andesgebergte (Peru). In het begin van de 19de eeuw begon het in Europa vanuit Duitsland te verwilderen. Inmiddels groeit het ook in noordelijk Noord-Amerika, in Zuid- en Oost-Azië, Australië en in een groot deel van Afrika.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Op Stadsplanten staat een interessant artikel over deze plant.

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten