Geranium pusillum (Kleine ooievaarsbek)

Om al die Geranium-soorten te kunnen onderscheiden van elkaar staat op het forum van waarnemingen.nl een mooie foto van het type beharing op de bladsteel (dus niet de stengel of bloemsteel!) van 5 soorten naast elkaar. Kleine ooievaarsbek bloeit al in Mei tot en met de herfst.

Op de website van floravannderland staat dit duidelijke verhaal hoe nu eigenlijk de zaadverspreiding van een Ooievaars- en Reigersbeksoort gaat: Het mechanisme van zaadverspreiding bij deze Geranium-soorten is zeer opmerkelijk. Er ontstaat na bestuiving en bevruchting boven het vruchtbare bolvormige deel van het vruchtbeginsel een lang uitgegroeide snavel met een centrale spil, die nog verlengd is met de stijl met de vijfstempels. Wanneer nu de vrucht na rijping uitdroogt scheuren de repen (ook wel naalden genoemd) van de snavel met een deelvrucht los van de centrale middenzuil. Deze vruchten worden door de kracht van dat proces losgerukt en ze springen los en worden op die manier door de lucht verspreid. Het zaad in de dopvrucht is glad.

Er komen in Nederland minstens 15 soorten geranium-soorten voor, want in deze familie vallen de ooievaarsbekken:

• Beemdmooievaarsbek (Geranium pratense) - vrij zeldzaam maar vaak ingezaaid
• Bermooievaarsbek (Geranium pyrenaicum) - algemeen
• Bloedooievaarsbek (Geranium sanguineum) - algemeen maar verwilderde tuinplant
• Bosooievaarsbek (Geranium sylvaticum) - zeldzaam
• Donkere ooievaarsbek (Geranium phaeum) - vrij zeldzaam maar vaak ingezaaid
• Fijne ooievaarsbek (Geranium columbinum)  - zeldzaam
• Glanzige ooievaarsbek (Geranium lucidum) - algemeen
• Kleine ooievaarsbek  (Geranium pusillum) - algemeen
• Klein Robertskruid (Geranium purpureum) - zeldzaam
• Ronde ooievaarsbek (Geranium pusillum) - zeldzaam
• Robertskruid (Geranium robertianum) - algemeen
• Rotsooievaarsbek (Geranium macrorrhizum) - algemeen maar verwilderde tuinplant
• Roze ooievaarsbek (Geranium endressii) - algemeen maar verwilderde tuinplant
• Slipbladige ooievaarsbek (Geranium dissectum) - algemeen
• Zachte ooievaarsbek (Geranium molle) - algemeen

De officiële wetenschappelijke naam is Geranium pusillum L.

Geranium komt van Geranos (Grieks) en betekent "ooievaar/kraanvogel". Dit omdat de vrucht van deze plant op de snavel van een ooievaar/kraanvogel lijkt. Deze vrucht heet een splitvrucht en bevat vijf eenzadige deelvruchtjes. Bij uitdroging van de rijpe vrucht breekt de snavel open en worden de zaden in vijf richtingen geschoten, tot zes meter ver.

Pusillum betekent smal/klein.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1759 beschreef hij Geranium pusillum in de publicatie Systema Naturae ...Editio decima. Alhoewel volgens een Duitse Wiki-pagina werd de soort voor het eerst onderscheiden van verwante soorten door Johann Thal in 1571 als Geranium secundum minus.

Zie ook de Nederlandse verklaring

• English: Small-flowered Crane's-bill
• Français: Géranium fluet
• Deutsch: Kleiner storchschnabel
• Espanõl:
• Italiano: Geranio minore
• Svenska:Sparnäva
• Norsk: Småstorkenebb
• Dansk: Liden storkenæb

De Engels naam is Small-flowered Crane's-bill. Dit betekent "kleinbloemige kraanvogelsnavel". Kleinbloemig want het is een van de kleinere Ooievaarsbekken (de meeste bloemen zijn groter) in deze familie zoals genoemd bij de Nederlandse naam. Crane's-bill is het letterlijke woord voor Geranium. Deze naam wordt uitgelegd bij de wetenschappelijke naam.

Voor de verspreiding van Kleine ooievaarsbek in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Géranium fluet. Dit betekent "tengere/dunne geranium".

De Duitse naam is Kleiner storchschnabel.  Storchschnabel bestaat uit twee delen Storch wat "Ooievaar" betekent en Schnabel wat "snavel" betekent. Dus "kleine ooievaarssnavel/bek".

De Spaanse naam is mij onbekend. Het aantal varianten is zo groot dat ik de meest gebruikte naam niet ken.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Geranio minore. Dit is een combinatie tussen de wetenschappelijke naam en het woord "klein".

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Sparnäva. Spar betekent "zuinig/besparend". Verwijzend naar Klein? Misschien puur ter onderscheid van andere soorten Ooievaarsbekken. Näva betekent "snavel".

Voor de verspreiding van Kleine ooievaarsbek in Zweden zie deze kaart.

De Noorse en de Deense naam is  nagenoeg gelijk. Småstorkenebb/Liden storkenæb. Dit betekent ook weer "kleine ooievaarsbek".

Ecologie

Bodem
Zonnige of soms half beschaduwde, open plaatsen op matig droge tot vochtige, matig voedselrijke tot voedselrijke, vaak bemeste en omgewerkte grond (zand, leem, zavel, klei en stenige plaatsen).

Groeiplaats
Omgewerkte grond, akkers (akkers en akkerranden), grasland (grasvelden en droog weiland), plantsoenen, zeeduinen, boomspiegels, braakliggende grond, ruderale plaatsen, ruigten (voedselrijke ruigten), onbelopen plaatsen tussen straatstenen, dijken, heggen, langs muren, bermen (omgewerkte en open plekken) en langs spoorwegen (spoordijken).

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen, maar zeldzamer in het noorden.

Vlaanderen
Algemeen.

Wallonië
Vrij algemeen, maar zeldzaam in de Ardennen.

Wereld
Een groot deel van Europa, maar weinig in de meeste randgebieden. Ook in Zuidwest-Azië tot de Himalaya. Ingeburgerd in Noord-Amerika en Chili.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten