Algemeen
Gele ganzenbloem was in vroeger tijden een plaag en nu een zeldzame soort onder de akker(on)kruiden. "De plant is eene der schadelijkste op de bouwakkers, vooral die met zomerghewassen besteld. Dezelve is, vooral in Duitschland, zo geducht, dat zij meermalen het gehele veld inneemt. Het zaad is onverteerbaar in de mest, even geleijk de herk en andere zaden." Aldus een beschrijving in de Flora Batava deel 6 (1832). De Flora Batava is een geïllustreerd overzicht van alle planten die in Nederland inheems zijn. Het werk is verschenen in afleveringen, die vervolgens tot delen gebonden moesten worden. In totaal zijn 461 afleveringen uitgegeven, met 2240 illustraties. De Gele ganzenbloem is algemeen maar vaak zie je hem als ingezaaide soort. Dit verklaart ook de vele gele stippen on het Floron verspreidingskaartje. Gele ganzenbloem is een echte zomerbloeier met zijn hoogtepunt in Juni tot in de herfst.
Naast deze soort komt alleen de Gekroonde ganzenbloem (Glebionis coronaria) in het wild voor voor in Nederland. Hij is zeldzaam en het is een verwilderde tuinplant.
Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.
Verklaring Wetenschappelijke naam
De officiële wetenschappelijke naam is Glebionis segetum (L.) Fourr.
Het woord Glebionis komt van het Latijnse Gleba dat "bodem, bewerkt land" betekent En ionis "karakteristiek". Dit vanwege het woekerende karakter van de plant.
Chrysanthemum (Latijn) betekent "goudbloem". Dit slaat op haar fraaie goudgele kleur. Toen later meerkleurig chrysanten uit Azië geïntroduceerd werden, werden deze soorten bij de ganzenbloem in het geslacht Chrysanthemum ingedeeld. Dit geslacht is in de latere 20ste eeuw weer in aparte geslachten opgesplitst, maar omdat de Aziatische soort inmiddels een bekendere plant was geworden en men geen zin had die te vernoemen, is in 1999 besloten om de originele Chrysanthemum te herbenoemen als Glebionis, al is de huidige chrysant maar zelden geel of goud (in China is een gele chrysant een symbool voor de dood).
Segetum komt van Segestis (latijn) en betekent "bouwland, gewas", wat duidt op de groeiplaats.
Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit (L.) Fourr
L. staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij de soort als Chrysanthemum segetum voor het eerst in de publicatie Species Plantarum.
Fourr staat voor Jules Pierre Fourreau (25 augustus 1844 – 16 januari 1871 ). Hij was een Franse botanicus. Zijn belangrijkste bijdrage tijdens zijn te korte leven (Hij stierf al in16 januari 1871in het ziekenhuis van Beaune na een voetwond opgelopen bij de Slag bij Nuits op18 december 1870.was te danken aan de opmerkelijke iconografieën die hij achterliet. Adolphe Méhu vertelt ook over zijn gevoel voor affiniteiten met planten, waardoor hij een vooraanstaand taxonoom zou zijn geworden. In 1869 herschrijft hij de soort als Glebionis segetum in de publicatie Annales de la Société Linnéenne de Lyon.
Meer
Zie ook de Nederlandse verklaring.
Namen in andere talen
- Frysk: Giele guozzeblom
- English: Corn Marigold
- Français: Chrysanthème des moissons
- Deutsch: Saat-Wucherblume
- Espanõl: Ojos de los sembrados
- Italiano: Margherita campestre
- Svenska: Gullkrage
- Norsk: Gullkrage
- Dansk: Gul Okseøje
Verklaring Buitenlandse namen
De Engelse naam is Corn Marigold: Corn betekent "graan" en Marigold wordt vertaald met "goudsbloem". Ook Afrikaantjes hebben deze naam. Deze plant werd lang geleden ingevoerd en de plant werd een lastig akkeronkruid tussen het graan (zie het hele verhaal bij de paragraaf Algemeen). Het woord Mari komt van de naam "maagd Maria". Misschien als hulde aan de maagd Maria. Het woord Gold komt van het oudEngelse woord Golde, "goudkleurig" dus, naar de goudgele kleur van Gele ganzenbloem.
Voor de verspreiding van de Gele ganzenbloem in Engeland zie deze kaart.
De Franse naam is Chrysanthème des moissons. Dit is een combinatie van de het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam en de woorden "van de (graan) oogst".
De Duitse naam is Saat-Wucherblume. Dit betekent "zaad-woekeraarbloem". Duidelijk een verwijzing naar de onverwachte uitbreiding van deze plant na invoering.
Voor de verspreiding van Gele ganzenbloem in Duitsland zie deze kaart.
De Spaanse naam is mij onbekend. Er zijn zoveel varianten dat ik de exacte naam niet ken.
In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Italiaanse naam is Crisantemo campestre. Dit is de Italiaanse benaming voor weer de wetenschappelijke naam.
Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Zweedse en Noorse naam is Gullkrage. Dit betekent "gouden kraag".
Voor de verspreiding van Gele ganzenbloem in Zweden zie deze kaart.
De Deense naam is Gul Okseøje. Gul betekent "geel". Okseøje is de Deense benaming voor de het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam.
Ecologie & Verspreiding
Ecologie
Bodem
Zonnige, open plaatsen op droge tot vochtige, matig voedselrijke tot voedselrijke, kalkarme, zwak zure tot neutrale, goed gedraineerde, lichte grond.
Groeiplaats
Akkers (graan- en hakvruchtakkers), bermen (open plekken of nieuwe bermen), omgewerkte grond, braakliggende grond, ruderale plaatsen, stortterreinen en langs spoorwegen (spoorwegtaluds).
Verspreiding
Nederland
Plaatselijk vrij algemeen in Noord-Brabant en Limburg, zeldzaam in het oosten en midden van het land. Elders is het zeer zeldzaam.
Vlaanderen
Vrij algemeen in de Kempen en de Maasvallei en vrij zeldzaam in de Leemstreek. Elders zeldzaam of ontbrekend. Duidelijk in aantal afgenomen.
Wallonië
Zeldzaam. Het meest in de Ardennen. Duidelijk in aantal afgenomen.
Wereld
Oorspronkelijk uit het Middellandse-Zeegebied. Nu ook in West- en Midden-Europa en hier en daar in Noord-Amerika, Midden- en Zuid-Afrika en Nieuw-Zeeland.
Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Verspreiding Glebionis/Chrysanthemum segetum
FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten
