Hypericum tetrapterum (Gevleugeld hertshooi)

Gevleugeld hertshooi doet zijn naam eer aan. Het is een wonder dat ik hem nooit heb gezien. Want een vel gele plant met een duidelijk gevleugelde stengel loop je niet zomaar voorbij. En toch is deze plant gewoon in bijna elk kilometerhok waargenomen. Gevleugeld hertshooi bloeit in Juli tot en met September.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen minstens 10 soorten Hertshooi (Hypericum) soorten in het wild voor in Nederland:

• Berghertshooi (Hypericum montanum) - Zeer zeldzaam
• Canadees hertshooi (Hypericum canadens) - Zeer zeldzaam
• Fraai hertshooi (Hypericum pulchrum) - Zeldzame soort
• Gevleugeld hertshooi (Hypericum tetrapterum) - Algemeen
• Kantig/Gevlekt hertshooi (Hypericum maculatum) - Algemeen
• Mansbloed (Hypericum androsaemum) - Algemeen/verwilderde tuinplant
• Moerashertshooi (Hypericum elodes) - Vrij zeldzaam
• Ruig hertshooi (Hypericum hirsutum)  - Zeldzaam
• Sint-janskruid (Hypericum perforatum) - Algemeen
• Sint-janskruid x Kantig hertshooi (Hypericum × desetangsi) - Algemeen

De officiële wetenschappelijke naam is Hypericum tetrapterum Fr.

Er zijn twee mogelijke verklaringen voor Hypericum:

1. Hypericum stamt af van Hypo (Grieks) en betekent "onder/tussen", en Ereiko (Grieks) en betekent "heide". Dit wil zeggen dat de plant veel voorkomt op heidegronden.
2. Hypericum verwijst naar de god Hyperion, vader van de zon in de Griekse mythologie. Een rede van deze verwijzing naar de zon is dat de bloemen zo schitterend geel zijn.

Tetrapterum is Grieks en bestaat uit de woorden Tetra=τετρα  dat "vier" betekent en Pteron=πτερόν dat vleugel betekent. Dit alles verwijst naar de vier vleugels (lijsten) op stengel van de plant zoals hierboven beschreven.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit Fr. 

Dit staat voor Elias Magnus Fries (15 augustus 1794 – Uppsala, 8 februari 1878). Hij was een Zweeds vooraanstaand mycoloog en botanicus. Fries behoorde tot tal van academies en wetenschappelijke genootschappen, waaronder de Koninklijke Zweedse Academie van Wetenschappen (sinds 1821), de Royal Society of Sciences in Uppsala (sinds 1831), de American Academy of Arts and Sciences (1849), de Russische Academie van Wetenschappen (sinds 1850), de Pruisische Academie van Wetenschappen (sinds 1854), de Kungliga Vitterhets Historie och Antikvitets Academies (sinds 1855), de Beierse Academie van Wetenschappen (sinds 1854), de Royal Society of Edinburgh (sinds 1864 ) en de Royal Society (sinds 1875). In 1847 werd hij toegelaten tot de Zweedse Academie en in 1868 ontving hij een eredoctoraat van de Universiteit van Lund. In 1828 beschreef hij Hypericum tetrapterum voor het eerst in de publicatie Novitiæ floræ svecicæ.

Zie ook de Nederlandse verklaring

• Frysk: Skerp sint-Janskrûd
• English: Square-stalked St John's-wort
• Français: Millepertuis à quatre ailes
• Deutsch: Flügel-Hartheu
• Espanõl: Corazoncillo
• Italiano: Erba di S.Giovanni alata
• Svenska: Kärrjohannesört
• Norsk: Vengperikum
• Dansk: Vinget Perikon

De Engelse naam is Square-stalked St John's-wort. Dit betekent letterlijk "vierkante stengel St Janskruid". De stengel oogt vierkant door de vier smalle lijsten rondom de stengel. De stengel op zich is in doorsnede rond.

Voor de verspreiding van Gevleugeld hertshooi in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Millepertuis à quatre ailes. Mille betekent "duizenden/ontelbare". Pertuis betekent letterlijk "zeegat/rechthoekige afvoer". Deze naam refereert aan het feit dat de stengelbladeren vol zitten met zogenaamde gaatjes. In werkelijkheid zijn dit doorzichtige kliercellen gevuld met etyrische oliën. Á quater ailes betekent "

De Duitse naam is Flügel-Hartheu. Dit is de Duitse benaming voor de volledige Nederlandse naam. De naam Hartheu is als volgt te veklaren. De gedroogde stengels van deze plant leverde mindere kwaliteit hooi (hard hooi) op.

Voor de verspreiding van Gevleugeld hertshooi in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Hierba de San Juan de tallo cuadrado. Dit betekent "kruid van San Juan met de vierkante stengel". San Juan is de Spaanse evenknie voor Sint Jan. Die stengel (Tallo) is dus niet vierkant(Cuadro) maar oogt dat wel.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Erba di S.Giovanni alata. Dit betekent "kruid van San Giovanni gevleugeld". Dus eigenlijk "gevleugeld Sint Janskruid".

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Kärrjohannesört. Johannes is de Zweedse evenknie voor St. Jans en Ört/eurt/urt is de Scandinavische term voor "kruid". Kärr betekent "moeras". Gevleugeld hertshooi groeit graag in een vochtige omgeving.

Voor de verspreiding van Gevleugeld hertshooi in Zweden zie deze kaart.

De Noorse en Deense naam is nagenoeg gelijk, Vengperikum/Vinget Perikon. Veng/Vinget betekent "vleugel/gevleugeld". Perikum/Perikon is de Noorse/Deense naam voor het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam.

Ecologie

Bodem
Zonnige of soms licht beschaduwde plaatsen op vochtige tot meestal natte, matig voedselrijke tot voedselrijke, niet sterk zure grond (zand, leem, zavel, klei en veen).

Groeiplaats
Waterkanten (o.a. slootkante en pas afgestoken lemige of venige greppelkanten), grasland (weinig of niet bemest hooiland en nat, bemest grasland), bermen, drassige kapvlakten, moerassen (rietland) en zeeduinen (duinvalleien).

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen, maar vrij zeldzaam in Zuid-Limburg en zeldzaam in Flevoland, de zeekleigebieden, op de Veluwe en in de Peel.

Vlaanderen
Vrij algemeen, maar vrij zeldzaam in het Maasgebied en in de Kempen en zeldzaam in de Polders.

Wallonië
Vrij zeldzaam, maar zeldzaam in het Maasgebied en de Ardennen.

Wereld
West-, Midden- en Zuid-Europa, Zuidwest-Azië en Noordwest-Afrika. Ingeburgerd in Nieuw-Zeeland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten