Jacobaea aquatica/Senecio aquaticus (Waterkruiskruid)

In eerste instantie denk je te maken te hebben met Jakobskruiskruid (Jacobaea vulgaris/Senecio jacobaea) maar nee Waterkruiskruid is toch echt een andere soort. En als ik het Floron verspreidingskaartje zie best wel algemeen. Best wel vreemd eigenlijk, misschien toch over het hoofd gezien. Waterkruiskruid bloeit in Juni, Juli en Augustus.

Er komen minstens 11 soorten Kruiskruiden (Senecio) in Nederland in het wild voor:

• Bezemkruiskruid (Senecio inaequidens) - Algemeen
• Boskruiskruid (Senecio sylvaticus) - Algemeen
• Jakobskruiskruid (Jacobaea vulgaris/Senecio jacobaea) - Algemeen
• Klein kruiskruid (Senecio vulgaris) - Algemeen
• Kleverig kruiskruid (Senecio viscosus) - Algemeen
• Moerasandijvie (Tephroseris palustris/Senecio congestus) - Algemeen
• Moeraskruiskruid (Senecio paludosus) - Vrij zeldzaam
• Rivierkruiskruid (Senecio fluviatilis/sarracenicus) - Zeldzaam
• Schaduwkruiskruid (Senecio ovatus) - Zeldzaam
• Viltig kruiskruid (Jacobaea erucifolia/Senecio erucifolius) - Algemeen
• Waterkruiskruid (Jacobaea aquatica/Senecio aquaticus) - Algemeen

De officiële wetenschappelijke naam is Jacobaea aquatica (Hill) P. Gaertn., B. Mey. & Scherb.

Jacobaea komt van Sint Jacob. Het hoogtepunt van de bloei is op de verjaardag (25 juli) van deze heilige.

Veel planten hebben bij het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam de woorden aqua/aquatica/aquatila of  palustris gekregen. Al deze plantensoorten komen dan bij of in water voor. Soms verdraagt de plant brak (zoutig) water, maar er is in ieder geval een (zeer) vochtige bodem nodig. De naam dient ook vaak ook ter onderscheid van andere soorten. Aqua is latijn en betekent "water". Aquatica is Latijn en betekent "modderige/moerasachtige grond of levend bij/in het water". Aquatila is Latijn en betekent "gebied bij het water". Palustris is Latijn en betekent "moeras (achtig)".

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is ditJacobaea aquatica (Hill) P. Gaertn., B. Mey. & Scherb.

Hill staat voor Sir John Hill (1716-1775). Hij was een Engelse componist, acteur, schrijver en botanicus. Hij droeg bij aan hedendaagse tijdschriften en voerde literaire gevechten met dichters, toneelschrijvers en wetenschappers. Hij wordt herinnerd voor zijn geïllustreerde botanische compendium The Vegetable System , een van de eerste werken die de nomenclatuur van Carl Linnaeus gebruikte . Als erkenning voor zijn inspanningen werd hij in 1774 door Gustav III van Zweden tot ridder in de Orde van Vasa benoemd en noemde zichzelf daarna Sir John Hill. In 1761 beschreef hij de soort als Senecio aquaticus in de publicatie Vegetable System.

G. Gaertn staat voor Philipp Gottfried Gaertner (29 oktober 1754 - 27 december 1825) was een Duitse botanicus. Samen met Bernhard Meyer en Johannes Scherbius was hij co-auteur van " Oekonomisch-technische Flora der Wetterau ", een publicatie waarin de drie mannen verschillende botanische geslachten en soorten beschreven. In 1801 beschreef hij in deze publicatie de soort als Jacobaea aquatica.

B. Mey. staat voor Bernhard Meyer (24 augustus 1767 – 1 januari 1836) was een Duitse arts en natuuronderzoeker. Hij werd vooral bekend om drie verzamelwerken: de in 1799 gepubliceerde Oekonomisch-Technische Flora der Wetterau die hij samen Philipp Gottfried Gaertner (1754-1825) en Johannes Scherbius (1769-1813) schreef. Dit was een bron van veel eerste geldige beschrijvingen van planten.

Scherb. staat voor Johannes Scherbius (1 juni 1769, Frankfurt am Main - 8 november 1813) was een Duitse arts en botanicus. Met Philipp Gottfried Gaertner en Bernhard Meyer was hij co-auteur van " Oekonomisch-technische Flora der Wetterau " (Economisch-technische flora van Wetterau ), een driedelig werk dat een bron was van wetenschappelijke namen voor tal van planten.  

Zie ook de Nederlandse verklaring

• Frysk: Miedekrúswoartel
• English: Marsh Ragwort
• Français: Séneçon aquatique
• Deutsch: Wasser-Greiskraut
• Espanõl: ?
• Italiano: Senecio acquatico
• Svenska: Vattenstånds
• Norsk: Dikesvineblom
• Dansk: Vand-Brandbæger

De Engelse naam is March Ragword. Er is een verschil tussen Marsh, Ven en Bog. Te vinden op deze site (Engels met veel reclame maar wel uitleg). Al ben ik er niet van overtuigd dat de Engelse naam van een plant echt specifiek van toepassing is op deze verschillen. Ragword is een Engelse benaming voor een Kruiskruid-soort. Rag betekent "vodde", verwijzend naar de vaak smalle kroonbladen van de bloem. Wort is de algemene benaming in Engeland voor "kruid".

De Franse naam is Séneçon aquatique. Dit is de Franse benaming voor de volledige tweede wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Wasser-Greiskraut. Dit betekent "watergrijskruid". De uitleg voor Grijskruid staat bij de verklaring van de Nederlandse naam.

De Spaanse naam is mij onbekend. Er zijn dan ook geen waarnemingen in Spanje.

De Italiaanse naam is Senecio acquatico. Dit is, net als bij de Franse naam, de Italiaanse benaming van de volledige tweede wetenschappelijke naam.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is  Vattenstånds. Dit betekent "water staande". Hiermee wordt bedoeld  dat deze plant erg opvallend omhoog groeit. Hij staat erg rechtopstaand in het veld. Net zoals bijv. Kale jonker (Cirsium palustre) waar hij trouwens absoluut geen familie van is.

De Noorse naam is Dikesvineblom. Dit betekent "modderige zwijnenbloem". Alle Senecio-soorten heten in Noorwegen Svineblom. De soort was/is nergens goed voor, zelfs niet als veevoer. Sterker nog, sommige soorten zijn behoorlijk giftig voor vee en paarden. Als plant laat het vee hem wel staan maar in gedroogd hooi eet het vee het de plant wel en kan het ernstig ziek worden. Vóór het woord Svineblom staat een woord dat aangeeft om welke soort het gaat. In dit geval Dikes omdat deze plant te vinden is in een omgeving met een vochtige bodemsamenstelling.

De Deense naam is Vand-Brandbæger. Dit betekent letterlijk "water-vuurkorf". Dit woord heeft dus betrekking op de groeiplaats en op het uiterlijk van de kelkbladen. Het woord Brandbaeger is een algemeen Deens woord dat gebruikt wordt om een Senecio soort aan te duiden. Bijna alle Senecio-soorten hebben de puntige schutbladen van de bloemkorf (de "beker" waar de bloem in zit) een zwart "aangebrand" uiteinde.

Ecologie

Bodem
Zonnige tot soms licht beschaduwde plaatsen op vochtige tot meestal natte, matig voedselrijke, weinig bemeste, humeuze, zwak zure grond (veen, slibrijk zand, leem, zavel en klei). Vaak op plekken met kwel.

Groeiplaats
Grasland (vaak 's winters tijdelijk overstroomd hooiland, weiland en nat, bemest grasland), bermen, waterkanten (o.a. langs greppels), aanspoelingsgronden, bij bronnen, polderdijken, bossen (lichte plaatsen) en grienden.

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen in laagveengebieden en vrij zeldzaam in het rivierengebied, op de Waddeneilanden, in het noordelijk zeekleigebied, in Zuidoost-Fryslân en in Drenthe. Elders zeldzaam, maar zeer zeldzaam op de Veluwe.

Vlaanderen
Zeldzaam in de Polders en in de riviervalleien. Elders zeer zeldzaam.

Wallonië
Zeldzaam in de valleien van de Samber, de Semois en de Viroin. Elders zeer zeldzaam.

Wereld
In West-, Midden- en Zuid-Europa.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten